Van grote steun in Tweede Kamer naar onverwachte afwijzing in de senaat, belangenorganisaties en experts reageren.
Niet helemaal onverwacht heeft de Eerste Kamer een streep gezet door het veelbesproken wetsvoorstel ‘Werken waar je wilt’, dat bedoeld was om werknemers meer flexibiliteit te bieden in hun werklocatiekeuze. Ondanks dat het voorstel door de Tweede Kamer werd aangenomen met een overweldigende meerderheid van 125 stemmen, vond het geen genade in de ogen van de senaat.
Tijdens een eerder debat leken de meeste fracties het voorstel weliswaar te steunen, maar werden er kanttekeningen geplaatst bij de noodzaak van zo’n wet. Er werd vooral gesproken over de toegenomen administratieve lasten die dit op werkgevers zou leggen, een punt dat met name door werkgeversorganisatie VNO-NCW naar voren werd gebracht. Volgens hen hebben veel bedrijven al vrijwillig afspraken gemaakt over thuiswerken, wat de behoefte aan wetgeving op dit vlak zou verkleinen.
De politieke dynamiek in de Eerste Kamer bleek aanzienlijk anders dan in de Tweede Kamer. Partijen zoals BBB, VVD, JA21 en SGP, die in de Tweede Kamer nog voor het wetsvoorstel stemden, keerden zich er nu tegen. BBB-senaatslid Robert van Gasteren en VVD-senator Cees van de Sanden spraken zich beide uit tegen de ‘onnodige’ regeldruk en stelden dat de markt deze kwesties beter via collectieve arbeidsovereenkomsten kon regelen.
Een onderzoek van Kantar Public toonde aan dat bijna de helft van de werknemers op dinsdag en donderdag te maken heeft met verkeersdrukte, terwijl vier op de tien werknemers niet gebonden zijn aan een fysieke werkplek. Dat zorgde voor gemengde reacties. Volgens Maarten Neeskens, Accelerator Mobility Transition, zou thuiswerken niet alleen de files verminderen maar is het ook kosteneffectiever dan andere oplossingen zoals het aanleggen van extra asfalt.
Tegengeluid kwam vooral van belangenorganisaties. De Stichting Voor Werkende Ouders uitte teleurstelling over het besluit. Directeur Marjet Winsemius stelde dat de wet werkgevers minder machtig zou maken, een standpunt dat ook door vakcentrale FNV werd ondersteund. Vicevoorzitter Kitty Jong van FNV bestempelde de uitslag zelfs als ‘cynische verkiezingspolitiek’.
Het is duidelijk dat de Eerste Kamer de potentieel verreikende gevolgen van de voorgestelde thuiswerkwet niet zomaar aan zich voorbij wilde laten gaan. Ondanks de gevarieerde en soms vurige meningen blijft thuiswerken een onderwerp dat werkgevers en werknemers samen moeten aangaan, binnen de kaders van bestaande wetgeving en zorgplichten die daarbij horen.
De complexiteit van de thuiswerkdiscussie blootgelegd: van fileproblemen tot de rol van werkgevers en werknemers.
De verwerping van het wetsvoorstel in de Eerste Kamer markeert een opvallende verschuiving in het politieke en maatschappelijke debat rond thuiswerken. Terwijl het wetsvoorstel, een initiatief van GroenLinks en D66, aanvankelijk leek te kunnen rekenen op brede steun, werd de politieke arena van de senaat uiteindelijk het strijdtoneel van fundamentele meningsverschillen.
fileprobleem
Ook heeft deze beslissing implicaties voor het Nederlandse fileprobleem, dat volgens de ANWB dit jaar erger is dan in de pre-coronatijd. Bijzonder zwaar belaste routes zijn onder meer de A12 tussen de Duitse grens en Arnhem, en de A27 van Utrecht naar Breda. Maarten Neeskens, betrokken bij mobiliteitstransitie, wees op het belang van thuiswerken als een duurzaam alternatief voor het traditionele woon-werkverkeer. De coronacrisis diende eerder als een ‘proeftuin’, die volgens hem aantoonde dat thuiswerken inderdaad kan bijdragen aan het verminderen van de verkeersdruk.
Ondertussen maken veel bedrijven eigen afspraken om de verkeersdruk te verminderen, zoals het mijden van fysieke bijeenkomsten voor 10.00 uur of het opstellen van roosters waarbij complete teams alleen op specifieke dagen samenkomen. Dit werpt de vraag op of formele wetgeving eigenlijk wel nodig is, of dat de markt in staat is om zichzelf te reguleren zonder tussenkomst van de overheid.
zorgplicht
De zorgplicht van werkgevers blijft overigens onverminderd van kracht, ook bij thuiswerken. De werkgever moet zorgen voor goede en veilige arbeidsomstandigheden, een verantwoordelijkheid die in de huidige wetgeving al is vastgelegd. Werknemers worden aangemoedigd proactief in gesprek te gaan met hun werkgevers als zij aanpassingen willen aan hun werkplek of werkomstandigheden.
Dit alles leidt tot een complexe discussie met tal van betrokken partijen. Van de overheid en politieke partijen tot werkgevers en belangenorganisaties; allemaal hebben ze een eigen visie op wat de beste balans is tussen flexibiliteit en regulering. Hoewel het wetsvoorstel het niet heeft gehaald, is het thema thuiswerken ongetwijfeld nog niet van de politieke en maatschappelijke agenda verdwenen.
