De situatie op de treindienst tussen Zwolle en Emmen, beter bekend als de Vechtdallijn, heeft recentelijk veel aandacht gekregen vanwege een aanzienlijke toename in incidenten van zwartrijden en geweld tegen treinpersoneel.
Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Eric van der Burg en Minister van Infrastructuur en Waterstaat Mark Harbers hebben deze week schriftelijk gereageerd op vragen van leden Veldkamp, Olger van Dijk en Van Hijum van de partij Nieuw Sociaal Contract. Volgens staatssecretaris van der Burg is er slechts gedeeltelijk sprake van een toename in incidenten. “In het nieuwsartikel wordt het eerste kwartaal van 2024 vergeleken met het eerste kwartaal van 2023.
De stijging van het aantal geregistreerde incidenten ten opzichte van het eerste kwartaal van 2023 komt door de inzet van het service- en veiligheidsteam op de Vechtdallijn. Zij zijn sinds het tweede kwartaal van 2023 volledig operationeel”, aldus Van der Burg. Dit team, dat in koppels meereist met alle treinen op de route, controleert vrijwel alle reizigers, waardoor zwartrijders vaker worden geregistreerd dan vóór april 2023.
De toename in incidenten is vooral zichtbaar in de zogenaamde B-incidenten. Dit betreft reizigers zonder geldig vervoersbewijs waarbij de politie ter plaatse moet komen voor identiteitscontrole als de reiziger geen identiteitsbewijs kan tonen. Volgens Van der Burg zijn er diverse maatregelen genomen om de sociale veiligheid te vergroten. In samenwerking met Arriva en de provincies Drenthe en Overijssel werden in 2021 experimenten uitgevoerd met koppels van stewards in de trein. Hoewel er vanaf 2022 werd teruggekeerd naar één steward per trein, zijn extra perroncontroles op de stations in Zwolle en Emmen ingevoerd.
Desondanks hebben deze maatregelen niet geleid tot een daling van het aantal incidenten. Arriva heeft daarom besloten opnieuw twee stewards per trein in te zetten, zodat in principe elke reiziger gecontroleerd wordt. Dit initiatief wordt gezamenlijk gefinancierd door de provincies Drenthe en Overijssel en het ministerie van Justitie en Veiligheid. Bovendien werken het ministerie van Justitie en Veiligheid, het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, COA en openbaar vervoerders aan aanvullende maatregelen voor het verbeteren van de sociale veiligheid op landelijk niveau. Deze maatregelen omvatten onder andere verbeterde informatievoorziening aan asielzoekers over het gebruik van openbaar vervoer en betere gegevensdeling tussen vervoerders en de migratieketen.
De Vakbond voor Rijdend Personeel (VVMC), die machinisten, conducteurs en andere treinmedewerkers vertegenwoordigt, is echter van mening dat de huidige aanpak niet effectief genoeg is. De vakbond stelt dat de maatregelen, ondanks een verbeterd veiligheidsgevoel, niet hebben geleid tot een daadwerkelijke vermindering van het aantal incidenten. Minister Harbers deelt deze conclusie niet volledig. Hij benadrukt dat de inzet van twee stewards per trein een positief effect heeft op het veiligheidsgevoel van reizigers en personeel.
Verder meldde de provincie Overijssel dat de inzet van ‘vliegende brigades’, die het treinpersoneel ondersteunen, succesvol is gebleken in het verhogen van het veiligheidsgevoel. Minister Harbers verklaarde: “Het heeft bijgedragen aan een verhoogd veiligheidsgevoel bij zowel personeel als reizigers. Op dit moment zie ik geen reden om de huidige aanpak te intensiveren, maar ik blijf de ontwikkelingen samen met de provincies Drenthe en Overijssel volgen.”
Arriva heeft bevestigd dat elke trein op de Vechtdallijn al is uitgerust met camera’s en dat medewerkers van Service & Veiligheid en stewards met boa-bevoegdheid een bodycam dragen. Incidenten worden geregistreerd volgens de ABC-methodiek. A-incidenten zijn aangiftewaardige incidenten en vallen onder het strafrecht. B-incidenten zijn overtredingen van de Wet Personenvervoer 2000, en C-incidenten zijn overtredingen van het Besluit personenvervoer en de huisregels van vervoerders.
In het eerste kwartaal van 2024 zijn er twaalf A-incidenten geregistreerd, vergeleken met gemiddeld elf per kwartaal in 2023. Het aantal B-incidenten bedroeg 330 in het eerste kwartaal van 2024, tegenover gemiddeld 198 per kwartaal in 2023. Het aantal C-incidenten was zes in het eerste kwartaal van 2024, lager dan het gemiddelde van tien per kwartaal in 2023. De meeste B-incidenten zijn B3-incidenten, waarbij reizigers zonder geldig vervoersbewijs reizen. Het aantal B3-incidenten steeg van veertig in het eerste kwartaal van 2023 naar 303 in het eerste kwartaal van 2024. Arriva verklaart deze stijging door het vervangen van de perroncontroles door controles in elke trein.
Op de vraag of de toename van incidenten wordt veroorzaakt door ‘veiligelanders’ uit het AZC in Ter Apel, antwoordde Van der Burg dat er geen onderscheid wordt gemaakt op basis van nationaliteit bij het registreren van incidenten. Het COA zet zich in om overlast te voorkomen door verschillende pilots en maatregelen, zoals het overplaatsen van overlastgevers naar een andere locatie voor een time-out en het plaatsen van asielzoekers die ernstige overlast veroorzaken op de handhavings- en toezichtslocatie in Hoogeveen.
