De spanningen tussen de Belgische minister van Mobiliteit Georges Gilkinet (Ecolo) en de NMBS lijken verder te escaleren.
De minister heeft namelijk ingegrepen in een beslissing van de spoorwegmaatschappij om de geplande uitbreiding van het treinaanbod eind dit jaar niet door te voeren. De NMBS had eerder besloten om een aanzienlijke uitbreiding van het aanbod met minimaal een jaar uit te stellen, vanwege een tekort aan treinbestuurders en het hoge absenteïsme onder het personeel. Dit was echter tegen het zere been van Gilkinet, die de raad van bestuur van de NMBS opriep om de beslissing te herzien.
Al in het begin van september had de ontslagnemende minister zijn onvrede kenbaar gemaakt. Via zijn woordvoerder liet hij destijds weten dat het spoorbedrijf de plannen moest heroverwegen en waarschuwde hij impliciet dat het uitstellen van de uitbreiding gevolgen zou kunnen hebben voor de financiering van de NMBS. Deze waarschuwing had echter geen effect op de directie van de spoorwegen, die hun besluit handhaafden.
strategie
De plannen waarover nu discussie bestaat, zijn niet zomaar tijdelijke ideeën. Ze maken deel uit van een grotere strategie van de NMBS om tegen 2032 maar liefst 30 procent meer reizigers aan te trekken. Onderdeel van die strategie is de geleidelijke invoering van extra treindiensten, met meer treinen tijdens het weekend en in de late avonduren, vooral rond de grotere steden. Deze tweede fase van het uitbreidingsplan stond voor december 2024 op de planning. Het contract tussen de NMBS en de overheid waarin deze plannen zijn vastgelegd, bevat ook de nodige financiering om de uitbreiding mogelijk te maken.
Echter, volgens de NMBS is het nu niet mogelijk om de plannen door te voeren, vooral vanwege het tekort aan personeel. De spoorwegmaatschappij stelt dat er simpelweg niet genoeg nieuwe treinbestuurders konden worden aangeworven en dat het aantal ziekmeldingen onder het huidige personeel hoger is dan verwacht. Hierdoor zouden er onvoldoende machinisten beschikbaar zijn om de uitbreiding te ondersteunen. Dit argument lijkt voor Gilkinet niet afdoende te zijn geweest.
Inmiddels heeft de minister besloten om een stap verder te gaan en heeft hij de beslissing van de NMBS formeel ongedaan gemaakt. Volgens zijn kabinet zijn de “besprekingen met de NMBS lopende”, waarmee impliciet wordt aangegeven dat de onderhandelingen tussen beide partijen nog niet voorbij zijn. De actie van Gilkinet is opmerkelijk, omdat het zeer ongebruikelijk is dat een ontslagnemend minister ingrijpt in een strategische beslissing van een overheidsbedrijf, zeker zo kort voor de implementatie van het plan.
Het feit dat de minister de raad van bestuur van de NMBS overrulet, heeft binnen politieke en publieke kringen tot verschillende reacties geleid. Sommige bronnen noemen de ingreep van de minister “technisch van aard”, waarmee wordt gesuggereerd dat het wellicht een kwestie van procedure is. Toch blijft het uitzonderlijk dat een minister in de laatste fase van zijn ambtstermijn zo’n grote invloed uitoefent op het beleid van een overheidsinstantie. Bovendien is het een krachtig signaal dat de minister van plan is om door te drukken, ondanks het verzet van de NMBS.
nieuwe koers
De bal ligt nu weer bij de spoorwegmaatschappij. De NMBS moet reageren op de beslissing van Gilkinet en een nieuwe koers uitstippelen voor de komende maanden. Het is nog onduidelijk hoe de directie van de NMBS zal omgaan met deze inmenging en of de uitbreiding van het treinaanbod alsnog op tijd zal kunnen plaatsvinden. Een mogelijkheid is dat de spoorwegen opnieuw in onderhandeling gaan met de regering om tot een compromis te komen, wellicht door de uitbreiding gefaseerd door te voeren of extra financiële steun te vragen voor het aannemen van meer personeel.
Het is duidelijk dat deze kwestie de samenwerking tussen de minister van Mobiliteit en de NMBS flink onder druk heeft gezet. Beide partijen hebben grote belangen in dit conflict, met name omdat de plannen om meer reizigers naar het spoor te trekken cruciaal zijn voor de toekomst van het Belgische openbaar vervoer. Of de ingezette strategie van de NMBS kan worden uitgevoerd zoals gepland, zal in de komende weken moeten blijken. De uitkomst van deze onderhandelingen zal bepalen of de uitbreiding van het treinaanbod alsnog dit jaar van start kan gaan, of dat er verdere vertragingen zullen optreden.
