De handel in valse rijbewijzen floreert via sociale media en chatapps, en vormt een groeiende bedreiging voor de verkeersveiligheid in België en Nederland.
Terwijl de overheid in beide landen waarschuwt voor de gevaren van deze praktijken, vinden steeds meer mensen toch hun weg naar malafide aanbieders die tegen betaling een rijbewijs beloven – zonder dat daarvoor een examen wordt afgelegd. Uit cijfers blijkt dat in Nederland in 2024 meer dan duizend vervalste rijbewijzen werden onderschept. In België is de situatie niet anders: het fenomeen neemt hand over hand toe, en politie en justitie slaan alarm.
Sociale media blijken een goudmijn voor frauduleuze rijbewijzen. Voor wie geen trek heeft in theorie, praktijk en verkeersregels is er nu een illegale snelweg: tegen minstens 1 500 euro scoor je een rijbewijs, aldus recent onderzoek van Het Nieuwsblad. In sommige gevallen gaat het bedrag zelfs nog hoger, afhankelijk van het pakket dat je kiest en de aanbieder op platforms zoals Facebook, Instagram en Telegram.
professioneel
De handel verloopt opvallend professioneel. Verkopers promoten zichzelf met schijnbaar legale certificaten, individuele begeleiders en valse medische testen. Klanten reageren enthousiast en posten op hun beurt succesverhalen: van ‘binnen een week’ tot ’garantie na één poging’. Het Nieuwsblad sprak met tientallen geïnteresseerden en getuigen, die bevestigden dat de handel op meerdere netwerken actief is. Zelfs mensen die eerder zijn betrapt of veroordeeld blijven nieuwe klanten werven, volgens deze bronnen.
Volgens insiders spelen drie factoren een cruciale rol in deze zwarte markt. Ten eerste ontbreekt toezicht: sociale media erkennen weliswaar dat dergelijke aanbiedingen tegen de regels zijn, maar verwijderen ze lang niet altijd. Ten tweede zijn de risico’s beperkt: een vervalst rijbewijs is moeilijk te controleren op de weg, zeker als het lijkt op het officiële model. Ten derde is de vraag groot—jongeren en werkzoekenden die snel willen rijden zonder investeringen in lessen zien een illegale shortcut als aantrekkelijk.
valse doccumenten
De politie heeft intussen een aantal gerichte acties uitgevoerd. In verschillende regio’s werden opgespoorde aanbieders opgepakt, hun verzamelingen aan valse documenten in beslag genomen. Boetes, celstraffen en inbeslagname van rijbewijzen volgden. Toch noemen experts de pakkans ‘laag’, vooral omdat de handel zich zelfstandig verplaatst zodra een aanbieder is gepakt. De koppen van de netwerken wisselen snel, maar de onderliggende structuur blijft intact.
De illegale markt werkt met verschillende methodes. Er zijn websites die zich voordoen als officiële instanties en een “legaal” rijbewijs aanbieden voor bedragen vanaf 850 euro. Vaak zijn deze websites professioneel opgebouwd en in correct Nederlands opgesteld, wat argeloze bezoekers over de streep trekt. De FOD Economie bevestigt dat deze sites pure oplichting zijn: “Je kan natuurlijk geen echt rijbewijs online kopen... Als je betaalt voor dat zogezegde rijbewijs, ben je gegarandeerd je geld kwijt.”
Een tweede vorm van fraude betreft fysieke vervalsing. Hierbij maken oplichters gebruik van hoogwaardige printtechnieken om rijbewijskaartjes te namaken, inclusief naam, pasfoto en vermeende echtheidskenmerken. Voor een paar honderd euro worden deze documenten verkocht aan mensen die zonder geldige papieren de weg op willen. In België zijn zelfs jongeren betrapt die zo’n valse kaart gebruikten om alcohol te kopen of zich ouder voor te doen.
De gevolgen zijn ernstig. Mensen met valse rijbewijzen missen theoretisch en praktisch de nodige kennis om veilig de weg op te gaan. Rampzalige verkeersresultaten liggen op de loer. Bij ongevallen veroorzaakt door zulke bestuurders staan aansprakelijkheid en verzekering onder druk, omdat de wettelijke dekking in dat geval vervalt.
corruptie
Een derde vorm is veel ernstiger en zijn de gevallen waarbij officiële documenten via corruptie worden verkregen. In Anderlecht werd in 2021 een netwerk blootgelegd waarbij ambtenaren tegen betaling rijbewijzen aanmaakten voor mensen die nooit een examen hadden afgelegd. Volgens het parket vroegen ze tussen 1.200 en 1.800 euro per document. In totaal zouden meer dan honderd valse rijbewijzen via dit netwerk zijn verhandeld. Dit soort fraude maakt duidelijk dat ook vanuit overheidsdiensten de integriteit wordt aangetast.
De juridische gevolgen zijn niet mals. Wie wordt betrapt met een vals rijbewijs riskeert maanden tot jaren gevangenisstraf, hoge boetes en een langdurig rijverbod. Rechters hebben al straffen uitgesproken van zes maanden tot twee jaar cel, zelfs bij een eerste vergrijp. In het geval van ambtenaren of examinatoren die meewerken, lopen de straffen nog hoger op. Zij worden vervolgd voor valsheid in geschrifte, omkoping en deelname aan een criminele organisatie.
Fraude bij het afleggen van rijexamens is een andere methode. Op sociale media worden kandidaten aangespoord om een dubbelganger naar hun examen te sturen of gebruik te maken van technische hulpmiddelen zoals oortjes en camera’s. In ruil voor bedragen tussen de 1.500 en 2.400 euro wordt het volledige examen door iemand anders afgelegd. In Vlaanderen worden jaarlijks tientallen gevallen van dergelijke examenfraude opgemerkt.
De rol van sociale media en chatapps is cruciaal in deze markt. Facebook, Instagram en Telegram fungeren als etalage én handelsplatform. Op Facebook verschijnen geregeld groepen met titels als “Rijbewijs kopen zonder examen”, terwijl op Instagram anonieme profielen zich voordoen als documentenmakelaars. Telegram wordt door criminelen vooral geprezen om de versleutelde communicatie en de anonimiteit. Criminele netwerken maken hier gretig gebruik van, vaak met internationale connecties.
patroon
De transacties verlopen volgens een herkenbaar patroon. Na eerste contact via sociale media schakelen de oplichters al snel over op WhatsApp of Telegram. Ze vragen persoonlijke gegevens van de koper, zoals pasfoto’s of identiteitsdocumenten, en eisen volledige vooruitbetaling via moeilijk te traceren diensten als Western Union of cryptovaluta. Vervolgens gebeurt een van drie dingen: de koper ontvangt niets en is opgelicht, krijgt een vervalst rijbewijs opgestuurd of verkrijgt via een illegale route een officieel pasje. In alle gevallen is het gebruik strafbaar.
