De eisen voor aanbestedingen zijn streng en vaak knock-out, partijen die niet aan de harde eisen voldoen vallen af.
De wereld van aanbestedingen in het vervoer is complex en vaak beladen met ambities die voortvloeien uit de pen van tekstschrijvers namens inschrijvende partijen. Deze ambities worden gepresenteerd om de opdrachtgever te overtuigen van de kwaliteiten van de inschrijver. Het systeem van aanbestedingen, bedoeld om concurrentie te stimuleren en een gelijke kans voor alle partijen te creëren, loopt in de praktijk vaak tegen problemen aan.
De laatste jaren hebben vervoersbedrijven zich op de kaart gezet met sociaal engagement en een groene passie, maar veel van deze beloften blijven moeilijk te toetsen in de praktijk. De gunningscriteria daarentegen zijn meer als wensen te beschouwen, en hoe beter een plan van aanpak aan deze wensen voldoet, hoe meer punten een inschrijver krijgt.
ontspoort
Er zijn talloze voorbeelden van ontspoorde vervoersprojecten. De voornaamste reden is het gebrek aan focus op de kern van het werk: het vervoeren van doelgroepen die moeilijk te combineren zijn, naar een groot aantal bestemmingen reizen en vaak tijdens de spits gebruik willen maken van de aangeboden diensten. Er wordt meer professionele kwaliteit gestoken in het inschrijven op de aanbesteding dan in de uitvoering van de gevraagde diensten. Hoe moeilijk kan het zijn om een reiziger van A naar B te brengen op het gevraagde tijdstip?
Een blik op de media maakt veel duidelijk. Rechterlijke uitspraken over de Regiotaxi, blunderende gemeenten bij aanbestedingen in de provincie Utrecht, falende WMO-aanbestedingen in Utrecht en suboptimaal zorgvervoer in Haarlem zijn slechts enkele voorbeelden. Ambtenaren die advies moeten geven over een aanbesteding hebben vaak te kampen met dezelfde problemen. Wethouders worden afgerekend op fouten van vervoerders, maar vervoerders zelf ontspringen vaak de dans.
Nu elektrificatie en sociaal engagement geen indruk meer maken omdat iedereen dit kunstje beheerst, lijkt kunstmatige intelligentie (AI) de volgende sleutel tot succes te zijn. AI maakt overal zijn intrede, van reclamecampagnes tot softwareondersteuning en het analyseren van vervoersresultaten. Vervoerders weten vaak niet wat AI kan betekenen voor hun bedrijf, maar het oogt goed in hun aanbieding. En vergeet niet: tekstschrijvers krijgen alle ondersteuning die ze willen door gebruik te maken van AI.
In de afgelopen 30 jaar zijn veel beloftes en misleidende informatie de revue gepasseerd. Opdrachtgevers voeren nauwelijks controle uit op de resultaten en treden pas op wanneer de kwaliteit onacceptabel wordt. Kinderen blijven wachten op school, bussen komen niet opdagen, reizigers arriveren te laat voor begrafenissen of doktersbezoeken en wethouders moeten in actie komen door vragen vanuit de oppositie. De laatste jaren is er een verklaring voor: “personeelsgebrek”.
Personeelsgebrek wordt vaak als excuus gebruikt voor falende uitvoeringen, maar dit kan nooit aan de basis liggen van de problemen. Vervoersbedrijven zijn verplicht om te zorgen voor voldoende en goed opgeleid personeel als onderdeel van hun inschrijving. Dit is een kernvoorwaarde om de beloofde diensten te kunnen leveren. Het niet nakomen van deze verplichting toont een gebrek aan planning en verantwoordelijkheid, niet een onvoorzien probleem.
naar de basis
Misschien moeten we terug naar de basis: het vervoeren van een cliënt of leerling door een lokale vervoerder met een chauffeur die zijn klanten kent. Dit persoonlijke contact kan niet worden vervangen door technologie. Een chauffeur die ook als luisterend oor fungeert, brengt een sociaal aspect in het vervoer dat van onschatbare waarde is. Wellicht kan een extra vrijwilliger als begeleider meereizen, zonder dat dit ten koste gaat van betaalde banen.
Terug naar de basis betekent focussen op wat echt belangrijk is: het persoonlijk en lokaal vervoeren van cliënten door chauffeurs die hun passagiers kennen. In plaats van te vertrouwen op grootschalige bedrijven die vaak tekortschieten in hun beloftes, kunnen we kijken naar kleinschalige oplossingen die zorgen voor meer betrokkenheid en betrouwbaarheid.
Bijvoorbeeld, in de regio Brabant heeft een kleinschalige vervoerder met een team van vaste chauffeurs laten zien hoe belangrijk persoonlijk contact is. De chauffeurs kennen hun passagiers bij naam, zijn op de hoogte van hun specifieke behoeften en kunnen flexibel inspelen op onverwachte situaties. Een moeder van een gehandicapt kind vertelde me: “Sinds we met deze lokale vervoerder reizen, voel ik me veel rustiger. De chauffeur weet precies wat mijn zoon nodig heeft en zorgt altijd dat hij veilig en op tijd aankomt.”
Een ander voorbeeld is te vinden in het dorpje Olst, waar vrijwilligers samenwerken met professionele chauffeurs om ouderen en mensen met een beperking te vervoeren. De inzet van vrijwilligers als begeleiders zorgt voor een extra laag van zorg en aandacht, waardoor passagiers zich veilig en gehoord voelen. Een oudere dame uit Olst zegt hierover: “De chauffeur en de vrijwilliger die me elke week naar de markt brengen, zijn als familie voor me geworden. Ze helpen me met mijn boodschappen en zorgen ervoor dat ik een praatje kan maken onderweg. Dit maakt mijn week zoveel beter.”
Binnen het doelgroepenvervoer hebben we vaak te maken met kwetsbare mensen. Het vervoeren van deze mensen naar een activiteit of een dagje uit moet niet verstoord worden door belangen die niets te maken hebben met hun welzijn of dat van de chauffeurs. Kleinschaligheid kan hier een oplossing bieden. Hoe dit binnen de aanbesteding opgelost moet worden, is een uitdaging voor de tekstschrijvers van vervoersbedrijven.
afstrepen
Tot slot een oproep aan opdrachtgevers zoals gemeenten en zorginstellingen. De praktijk heeft laten zien dat vervoerscombinaties, bestaande uit bedrijven die eerder faalden, vaak niet de gewenste oplossing bieden. Het opnieuw toelaten van zulke bedrijven, vaak onder een andere naam of in een nieuw samenwerkingsverband, leidt meestal tot herhaling van dezelfde problemen. Het is essentieel dat opdrachtgevers streng toezien op de kwaliteit en betrouwbaarheid van inschrijvende partijen en ervoor zorgen dat bedrijven die in het verleden faalden, niet opnieuw dezelfde kansen krijgen. Deze aanpak beschermt niet alleen de passagiers, maar zorgt ook voor een duurzamere en betrouwbaardere vervoersdienst.
