Cijfers tonen aan dat onveiligheidsgevoel structureel aanwezig is, vrouwen mijden buurten door angstgevoelens.
De gruwelijke dood van de Nederlandse tiener Lisa (17) heeft niet alleen diepe sporen nagelaten in de samenleving, maar ook een scherp debat losgemaakt over hoe onze publieke ruimte veiliger kan worden gemaakt, vooral voor vrouwen. Professor architectuur Els De Vos van de Universiteit Antwerpen stelt in een gesprek met VRT NWS dat de manier waarop straten, pleinen en parken worden ingericht, rechtstreeks kan bijdragen aan het veiligheidsgevoel. Volgens haar zijn er concrete ingrepen mogelijk die vrouwen kunnen helpen zich met minder angst in de openbare ruimte te begeven.
Het probleem is volgens De Vos veel dieper geworteld dan vaak wordt aangenomen. “Mannen beseffen het niet altijd, maar voor vrouwen is het vaak een realiteit waarmee ze rekening moeten houden: het onveiligheidsgevoel op straat en in de publieke ruimte in het algemeen,” zegt ze bij VRT NWS. Dat gevoel vertaalt zich in dagdagelijkse gedragingen die veel vrouwen noodgedwongen aannemen. Voor je vertrekt, denk je twee keer na over je outfit. Kies je voor een rok of toch liever een lange broek? Tijdens een avondwandeling houd je je sleutelbos stevig in de hand of zorg je dat je telefoon altijd binnen handbereik is.
politieke agenda
Uit de Veiligheidsmonitor blijkt dat twintig procent van de bevolking zich vaak onveilig voelt in de publieke ruimte. Bij vrouwen loopt dat cijfer zelfs op tot 27 procent. Een studie van het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen toont bovendien aan dat veertig procent van de vrouwen bewust bepaalde buurten mijdt, nadat ze er negatieve ervaringen hebben opgedaan.
Hoewel het maatschappelijke debat vaak draait rond de verantwoordelijkheid en rol van mannen in dit soort geweld, werden er in 2024 al aanbevelingen gedaan over hoe lokale besturen grensoverschrijdend gedrag kunnen aanpakken. Toch lijkt het thema amper door te dringen tot de politieke agenda, merkt De Vos op.
Volgens haar zijn er nochtans heel wat praktische maatregelen mogelijk om steden vrouwvriendelijker te maken. Goede verlichting is een eerste basisvereiste. Straten, parken en pleinen die donker en afgesloten zijn, vergroten het gevoel van dreiging. Daarnaast speelt openheid een belangrijke rol. In een park maakt een dicht struikgewas het voor vrouwen moeilijk om gezien te worden, terwijl een open vijverpartij net het tegenovergestelde effect heeft. Ook zichtbaarheid vanuit woningen en appartementen kan bijdragen aan een groter gevoel van veiligheid
Hoewel er in 2024 concrete aanbevelingen zijn gedaan over hoe lokale besturen grensoverschrijdend gedrag kunnen aanpakken, merkt De Vos op dat het onderwerp nog onvoldoende doordringt tot de politieke agenda.
Het mengen van functies binnen een wijk is een ander belangrijk element. Monotone kantoorwijken zonder bewoners of verkeersvrije winkelstraten waar ’s avonds niemand woont, creëren verlaten en dus onveilige plekken. Een diversiteit aan functies zorgt ervoor dat er op elk moment van de dag mensen aanwezig zijn.
parkeergarages
Ook parkeergarages verdienen bijzondere aandacht. Ondergrondse complexen voelen vaak beklemmend aan en nodigen uit tot onveilig gedrag. Een halfopen structuur kan dat gevoel doorbreken. Daarnaast is het voorzien van speciale parkeerplaatsen voor vrouwen dicht bij de uitgang een maatregel die al in verschillende steden wordt toegepast. Opvallend is ook het experiment met klassieke muziek in parkeergarages. Onderzoek toont aan dat dit verslaafden en overlastplegers weert, wat het veiligheidsgevoel aanzienlijk verhoogt.
Een ander idee is het zichtbaar maken van vrouwen in de publieke ruimte zelf. Beelden of foto’s van gewone vrouwen uit de buurt in bijvoorbeeld metrostations kunnen ervoor zorgen dat vrouwen zich meer welkom en erkend voelen.
noodpalen
Over technologische oplossingen is De Vos genuanceerd. Camera’s zouden volgens haar weinig bijdragen aan het gevoel van veiligheid, omdat ze geen directe menselijke aanwezigheid vertegenwoordigen. Ze pleit eerder voor noodpalen die in verbinding staan met de politie. Toch geeft ze toe dat de tragedie rond Lisa aantoont dat ook snelle interventies niet altijd tijdig kunnen gebeuren.
Het gesprek over de veiligheid van vrouwen in de openbare ruimte lijkt onvermijdelijk. De Vos benadrukt bij VRT NWS dat er geen enkele wonderoplossing bestaat, maar dat een combinatie van doordachte stedelijke inrichting, sociale controle en beleidsaandacht een groot verschil kan maken.
"Wij eisen de nacht op, laat vrouwen veilig thuiskomen."
