Waar webshops de toon lijken te zetten in het moderne winkellandschap, slagen steden wereldwijd erin hun winkelstraten opnieuw tot leven te wekken.
Niet door méér parkeerplaatsen of shoppingcentra, maar net door het tegenovergestelde: door auto’s te weren, voetgangers meer ruimte te geven en lokale ondernemers centraal te stellen. Van Gent tot New York toont een duidelijke trend zich: minder auto’s, méér klanten.
Gent zette in 2017 de toon met een gedurfd circulatieplan dat het historische stadscentrum vrijwel volledig autoluw maakte. “Het gebruik van de fiets steeg met vijftig procent binnen twee jaar,” verklaarde het stadsbestuur, terwijl het autogebruik met een vijfde daalde. Het aantal nieuwe horecazaken in de binnenstad steeg met twintig procent. Hoewel ondernemers initieel vreesden voor minder bereikbaarheid, bleek het tegendeel waar: de winkelstraten floreren, klanten blijven langer hangen en doen meer impulsaankopen. Enkel speciaalzaken die afhankelijk zijn van klanten van buiten de stad ervaren nog hinder, vooral door de (onjuiste) indruk dat Gent moeilijk bereikbaar zou zijn.
massaal te voet
In het Spaanse Pontevedra begon de revolutie zelfs al in 1999. Onder leiding van burgemeester Miguel Anxo Fernández Lores werden 300.000 vierkante meter stadscentrum autovrij gemaakt. De impact? Het autoverkeer daalde met 90 procent, CO₂-uitstoot met 61 procent en er zijn sinds 2011 geen dodelijke verkeersongevallen meer geregistreerd. Lokale winkels zagen hun klantenbestand groeien doordat bezoekers massaal te voet kwamen. “De stad is ons winkelcentrum,” klinkt het in de smalle, kinderkopjes-straten van het centrum, waar nu vooral gezinnen, fietsers en wandelaars het straatbeeld bepalen.
Ook Barcelona haakt aan met een eigentijds concept: de Superblocks. In wijken als Poblenou en Gràcia worden clusters van straten ingericht als woonerven waar fietsers, wandelaars en spelende kinderen het tempo bepalen. “In de Gràcia-superblock zagen we tien procent meer voetgangers en dertig procent meer fietsers,” aldus stadsplanners. Het aantal ongevallen daalde sterk en in Poblenou nam het aantal lokale winkels met dertig procent toe. Zelfs het autoverkeer op de omliggende straten nam af, wat aantoont dat slimme stadsplanning méér doet dan verkeer verplaatsen.
afbouw parkeerplaatsen
In Oslo koos men tussen 2017 en 2019 voor een geleidelijke afbouw van parkeerplaatsen in het centrum. Meer dan zevenhonderd plekken verdwenen, vervangen door plantsoenen, fietspaden en terrassen. Waar sommigen het ergste vreesden, bleek het resultaat positief: “De winkels hebben meer klanten dan voordien,” aldus evaluaties. In 2019 registreerde Oslo nul verkeersdoden onder voetgangers en fietsers. De combinatie van leefbaarheid en veiligheid maakt de stad tot voorbeeld voor andere hoofdsteden.
Zelfs autostad New York, met zijn iconische Times Square, ging overstag. In 2009 werd Broadway deels afgesloten voor auto’s, wat het begin betekende van een complete herinrichting. Times Square veranderde van een chaotisch verkeerspunt in een bruisende voetgangerszone met 360.000 passanten per dag. De omzet in de buurt bedraagt inmiddels bijna vijf miljard dollar per jaar. “Driekwart van de New Yorkers vindt dat Times Square dramatisch verbeterd is,” bleek uit een stadsbevraging.
openbaar vervoer
En dan is er nog Melbourne. Al sinds de jaren negentig wordt daar systematisch geïnvesteerd in de voetganger. Trottoirs werden verbreed, parkeerplekken geschrapt, het openbaar vervoer verbeterd. Het aantal caféstoelen in de openbare ruimte steeg met 177 procent, het voetgangersverkeer nam ’s avonds toe met 98 procent. “We wilden het centrum teruggeven aan de mensen,” aldus de stad, die vandaag als een van de meest leefbare steden ter wereld geldt.
Of het nu Europa, Australië of de Verenigde Staten is: overal blijkt dat winkelstraten die zich aanpassen aan de noden van voetgangers, fietsers en lokaal verkeer beter bestand zijn tegen de opmars van online shoppen. Geen enkele webshop kan immers tippen aan een bruisende, levendige straat waar het aangenaam flaneren is, kinderen spelen en mensen elkaar ontmoeten. Daar wint de stad het – op wandelschoenen – van de muisklik.
