Laatste negen nabo’s wachten op uitvoering, Prorail ziet effect van jarenlange onderhandelingen.
De afgelopen jaren schoof het spoorbeheer stap voor stap een groot en omstreden dossier richting afronding: de aanpak van 180 Niet Actief Beveiligde Overwegen, beter bekend als NABO’s. Het programma dat in 2018 in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat van start ging, is uitgegroeid tot een meerjarig traject vol technische, juridische en soms zelfs ecologische hindernissen. Toch komt de eindstreep in zicht, nu ProRail meldt dat vrijwel alle onbeveiligde overwegen op het reizigersnet zijn aangepakt en slechts negen locaties nog wachten op uitvoering. Het doel blijft onveranderd: het spoor veiliger maken en de risico’s van onbeveiligde kruisingen definitief terugdringen voor 2027.
weerbarstig
Het besluit om tientallen overwegen te sluiten of te beveiligen lijkt op papier eenvoudig, maar de praktijk bleek weerbarstig. Een overweg is zelden een locatie waarvan ProRail simpelweg de sleutel kan omdraaien. Iedere afsluiting raakt eigenaren, agrariërs, gemeenten, buurtbewoners en wegbeheerders. Daardoor werd de oorspronkelijke deadline van 2023 vier jaar opgeschoven. Volgens betrokkenen kwam dat niet alleen door de ingewikkelde eigendomsverhoudingen, maar ook doordat de kosten gedeeld moeten worden tussen spoorbeheerder en wegbeheerder. Pas wanneer beide partijen overeenstemming bereiken, kan een plan tot uitvoering komen.
Een locatie waar dat proces duidelijk zichtbaar werd, ligt in Ruurlo. Daar werd in juli een onbeveiligde overweg definitief opgeheven na een traject van vier jaar, waarin zes verschillende ontwerpen voorbij kwamen. De woning die jarenlang direct aan de overweg lag, kreeg een nieuwe ontsluitingsweg zodat de leefbaarheid behouden bleef. Het voorbeeld illustreert hoe elke NABO een oplossing op maat vraagt. Sommige worden gesaneerd zonder verdere aanpassingen, andere krijgen een nieuwe toegangsweg, een brug, een onderdoorgang of worden alsnog beveiligd.
Uit de laatste cijfers blijkt dat van de 171 tot nu toe aangepakte NABO’s inmiddels 133 zijn opgeheven en 33 beveiligd. Van de opgeheven locaties kregen 57 een alternatieve ontsluiting, 17 een onderdoorgang en 2 een spoortrap. Nog eens 57 zijn volledig verdwenen zonder aanvullende infrastructuur. De effecten blijven niet alleen zichtbaar in de statistieken, maar ook in de landelijke veiligheidsontwikkelingen. De laatste jaren vielen er volgens betrokkenen geen dodelijke slachtoffers meer op dergelijke onbeveiligde overwegen, terwijl dat eerder jaarlijks twee tot drie keer voorkwam.
betrouwbaarder
Staatssecretaris Thierry Aartsen prees de gezamenlijke inspanningen van alle betrokken partijen. Hij zei: “Het is een mooie mijlpaal dat we binnen het NABO-programma bijna alle onbeveiligde overwegen op het gemengde net hebben aangepakt. Dat draagt direct bij aan de veiligheid van weg- en spoorgebruikers. Deze voortgang laat zien dat samenwerking tussen ProRail, gemeenten en omwonenden loont. Samen zorgen we ervoor dat het spoor steeds veiliger en betrouwbaarder wordt.”
Ook ecologie bleek een verrassende factor die het tempo soms drukte. Tijdens onderzoeken en vergunningsprocedures kwamen beschermde soorten voorbij die op verschillende plekken moesten worden ontzien, variërend van hazelworm tot kamsalamander. Programmamanager Matthijs Bessems beschreef dat proces openhartig: “Toen we in 2018 begonnen, dachten we eerlijk gezegd dat het sluiten van 180 onbeveiligde overwegen vooral een kwestie van goed plannen zou zijn. Maar al snel bleek dat het door veel factoren om intensieve trajecten ging: van eigendomsverhoudingen en vergunningen tot ecologie en draagvlak bij omwonenden. We opereren steeds op het snijvlak van spoorwegveiligheid en individuele belangen. Door die factoren snel te herkennen en samen met onze partners op te lossen, kwamen we echt op stoom. We leerden van elkaar, keken steeds verder vooruit en gingen slimmer samenwerken. Daardoor kunnen we nu in hoog tempo NABO na NABO saneren of beveiligen.”
laatste negen
Terwijl de laatste negen overwegen de komende jaren verdwijnen of worden beveiligd, blijft een deel van de Nederlandse NABO’s bestaan. In totaal zijn er nog 67 die niet openbaar toegankelijk zijn, veelal agrarische overwegen. Deze vallen buiten het oorspronkelijke programma. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft ProRail inmiddels gevraagd te onderzoeken hoe dertig van deze locaties in de toekomst toch kunnen worden aangepakt.
De combinatie van veiligheid, leefbaarheid en langdurige samenwerking markeert de kracht én de complexiteit van de operatie. Met de naderende afronding van de publieke overwegen lijkt een van de grootste spoorveiligheidsprojecten van het laatste decennium zijn voltooiing te naderen.
