Luisteren naar weggebruikers en anticiperen op verkeerstrends zijn de sleutels tot het realiseren van Vision Zero.
Toenemende agressie en individualisering onder automobilisten, verkeerspsycholoog Matthijs Dicke waarschuwt dat de Nederlandse wegen stilaan hun grens bereiken wat betreft veiligheid. Volgens Dicke, werkzaam bij mobiliteitsconsultancy Goudappel, ligt de grootste verantwoordelijkheid bij de automobilisten zelf, die in de binnensteden het agressieve rijgedrag meenemen dat op overbevolkte snelwegen tot norm is verheven.
Goudappel’s Dicke trekt zijn observaties van het veranderende verkeersgedrag uiteen in een blog op Cyclomedia. Hij identificeert twee centrale trends. De eerste is de toenemende verkeersdrukte, waardoor veilig in- en uitvoegen op snelwegen steeds minder vanzelfsprekend wordt. “Je moet je plek claimen,” merkt hij op. De tweede trend is een toenemende individualisering in de samenleving, een fenomeen dat door de Covid-19-crisis verder is versterkt.
donkere keerzijde
In een tijd waarin duurzaamheid en gezondheid hoog op de agenda staan, moedigt Nederland het gebruik van alternatieve vervoersmiddelen zoals e-bikes aan. Echter, deze ontwikkeling komt met een onverwacht donkere keerzijde: een stijgend aantal fietsdoden, met name onder senioren. “We zitten in een serieuze spagaat,” waarschuwt de verkeerspsycholoog. “Tegenover de gezondheidswinst staat dat een bepaalde groep slachtoffer wordt.”
Het blijkt dat vooral ouderen boven de 75 jaar die overstappen op elektrische fietsen zich in een gevaarlijke situatie bevinden. Ondanks hun fysieke beperkingen maakt de elektrische motor het hen mogelijk om te blijven fietsen. Maar wat vaak over het hoofd wordt gezien, is dat deze groep niet alleen fysiek maar ook cognitief tegen grenzen aanloopt. Het resultaat? Frequentere fouten, valpartijen en ernstige verwondingen.
Maar het zijn niet alleen senioren die voor problemen zorgen. Nieuwere vormen van mobiliteit zoals e-steps en e-skateboards trekken een jonger publiek dat vaak onvoorzichtig is. "Het gaat hier met name om weggebruikers die zichzelf in de problemen brengen, niet anderen," legt Dicke uit. Dit roekeloze gedrag leidt tot ongelukken die makkelijk voorkomen hadden kunnen worden.
Zorgwekkend genoeg vermeldt de politie in een recent rapport dat mensen vaker weigeren mee te werken aan alcoholcontroles. Overtredingen als rijden zonder rijbewijs of met een mobiele telefoon in de hand worden steeds normaler gevonden. Sommige weggebruikers, bijvoorbeeld terugkerend van een festival, zijn zelfs overtuigd dat een mix van cocaïne en alcohol hun rijgedrag ten goede komt.
Dicke is duidelijk: “Bewustmakingscampagnes zijn nuttig, maar ze hebben hun grenzen. De groep die zich niets aantrekt van de regels, en die in feite het grootste risico vormt, blijft vaak onbereikbaar. Voor deze mensen is het noodzaak om de handhaving aan te scherpen.”
ambitie
Tegen deze achtergrond hebben lokale overheden wereldwijd zich een nobel doel gesteld: Vision Zero. De ambitie is om tegen 2050 geen dodelijke ongevallen meer te hebben in het verkeer. Dit in een tijd waarin mobiliteit en verkeersveiligheid razendsnel veranderen door de introductie van nieuwe vormen van vervoer, zoals deelritten en elektrische auto’s. Ook fietsers vragen steeds meer om een veilige plek in dit complexe verkeerslandschap.
Cyclomedia, dat de weginfrastructuur in groot detail in kaart brengt, loopt voorop in de ontwikkelingen op het gebied van verkeersveiligheid in Europa. Niet alleen zijn ze een pionier in digitale visualisatie van openbare ruimtes, maar ze verzamelen ook waardevolle data die professionals helpt om steden te verbeteren op verschillende fronten. Ze zijn gespecialiseerd in geavanceerde mobiele kaartsystemen, gericht op dichtbevolkte stedelijke gebieden in Europa en Noord-Amerika. Deze data bieden overheden en bedrijven de mogelijkheid om steden groener, toegankelijker, slimmer en uiteindelijk ook veiliger in te richten.
"Meer specifiek zijn we een samenwerking aangegaan met het onafhankelijke onderzoeksbureau Multiscope om ons te richten op de perceptie van veiligheid onder inwoners van enkele van Europa's grote steden."
tweede editie
In de tweede editie van het onderzoek naar verkeersveiligheid in Europa stelt het Cyclomedia rapport dat verkeersveiligheid meer is dan regels. Het is tijd voor een nieuw stadsontwerp. Steden en verkeer zijn voortdurend in beweging. Het verbeteren van de verkeersveiligheid en een beter begrip kweken vereist meer dan alleen regels zoals het dragen van een helm of andere verkeersoplossingen. Lokale overheden moeten steden en wegen aanpassen om rekening te houden met factoren zoals toenemende verkeerssnelheid en elektrische voertuigen.
De conclusie is helder: “Ons doel zou niet louter het vermijden, maar het actief oplossen van verkeersproblemen moeten zijn. Om straten veiliger aan te laten voelen, is het belangrijk om te luisteren naar de mensen die de wegen gebruiken: wat vinden ze fijn, wat hebben ze nodig en wat stellen ze niet op prijs? Als we nuttige informatie verzamelen, kunnen we steden en wegen plannen die gemakkelijker te gebruiken en effectiever zijn. Als we verkeerssystemen ontwerpen op basis van wat gebruikers willen en wat veilig is, kunnen we een veiligere omgeving creëren en streven naar Vision Zero in de komende decennia.”
Urban Road Safety
Volgens de Urban Road Safety Index blijkt dat de meeste mensen zich over het algemeen veilig voelen in Europese steden. Echter, de ranglijst heeft opmerkelijke verschuivingen ondergaan. Tallinn en Oslo, steden die niet vaak in de schijnwerpers staan voor dergelijke prestaties, voeren nu de lijst aan als de veiligste metropolen. Aan de andere kant van het spectrum voelen de meeste mensen in Istanbul, Rome en Milaan zich eerder onveilig dan veilig in hun eigen stad.
In vergelijking met de Urban Road Safety Index van vorig jaar presteren Amsterdam, Wenen, Stockholm en Berlijn minder goed. De nieuwkomer op de lijst, Tallinn, grijpt dit jaar de eerste plaats, terwijl steden als Parijs, Boedapest, Oslo en Kopenhagen een verbetering laten zien ten opzichte van vorig jaar.
