De dreiging van oorlog en hybride aanvallen, met name in het licht van toenemende spanningen aan de oostflank van Europa, heeft een ingrijpende impact op Nederland.
Het land, dat een sleutelrol speelt als logistieke hub voor NAVO-operaties, wordt geconfronteerd met uitdagingen op het gebied van mobiliteit, energievoorziening en maatschappelijke stabiliteit. Hybride dreigingen, zoals cyberaanvallen en desinformatiecampagnes, vormen een reëel gevaar voor de continuïteit van essentiële diensten en het dagelijkse leven.
Nederland bevindt zich geografisch in een strategische positie die het land kwetsbaar maakt voor de gevolgen van militaire en hybride conflicten. De belangrijkste transportcorridors, zoals de A1-snelweg en de haven van Rotterdam, zijn cruciaal voor militaire transporten. In tijden van conflict kunnen deze routes worden gereserveerd voor troepenbewegingen en de verplaatsing van militair materieel. Dit betekent dat civiel verkeer ernstig wordt beperkt, wat kan leiden tot verstoringen in de toeleveringsketen en economische schade.
Als NAVO-secretaris-generaal lijkt Rutte echter een andere toon aan te slaan. De verschuiving van zijn retoriek, van bezuiniger tot pleitbezorger van massieve investeringen, kan zowel een voordeel als een valkuil zijn. Mark Rutte staat voor een complexe taak nu Donald Trump vanaf januari 2025 terugkeert als president van de Verenigde Staten. De combinatie van een assertieve Amerikaanse president en de blijvende dreiging vanuit Rusland legt extra druk op Rutte’s diplomatieke vaardigheden. Voormalig NAVO-chef Jaap de Hoop Scheffer ziet hierin een sleutelrol weggelegd voor Rutte en noemt hem bij uitstek geschikt om deze geopolitieke balans te bewaren.
Cyberaanvallen op verkeersmanagementsystemen vormen een ander belangrijk risico. Het manipuleren van GPS-signalen of verkeerslichten kan de mobiliteit lamleggen en leiden tot chaotische situaties op de weg. Bovendien vertraagt dit de respons van hulpdiensten, wat levensbedreigende gevolgen kan hebben.
Een kwetsbaar elektriciteitsnet
Een ander zorgwekkend aspect is de kwetsbaarheid van het elektriciteitsnet. Sabotage of cyberaanvallen kunnen leiden tot langdurige stroomuitval, met verstrekkende gevolgen. Bij een black-out valt niet alleen de stroomvoorziening weg, maar ook cruciale infrastructuren die afhankelijk zijn van elektriciteit.
Mark Rutte, sinds 1 oktober 2024 de nieuwe secretaris-generaal van de NAVO, heeft tijdens zijn inaugurele toespraak een opmerkelijke oproep gedaan aan de lidstaten. Hij waarschuwde dat de huidige defensie-uitgaven van veel NAVO-landen niet toereikend zijn om de toenemende dreigingen, vooral vanuit Rusland, effectief te bestrijden. Dit pleidooi komt in een context waarin Rutte’s eerdere beleid als Nederlands premier juist gekenmerkt werd door forse bezuinigingen op defensie. Tijdens zijn premierschap, dat van 2010 tot 2023 duurde, voerde Rutte een beleid dat gericht was op het terugdringen van overheidsuitgaven. De krijgsmacht kreeg hierbij zware klappen te verduren. Onder zijn leiding werden Nederlandse tanks verkocht aan Duitsland, omdat hun onderhoud te duur werd bevonden. Ook kampte de defensie met een gebrek aan munitie, reservemateriaal en voldoende trainingsmogelijkheden voor militairen. Deze keuzes zorgden destijds voor kritiek, zowel binnen Nederland als daarbuiten.
Telecommunicatie wordt direct geraakt, waardoor mobiele netwerken en internet niet meer functioneren. Dit belemmert niet alleen persoonlijke communicatie, maar ook de coördinatie van noodhulpdiensten. Het stilvallen van elektrische pompen voor drinkwater en afvalverwerking kan leiden tot waterschaarste en gezondheidsproblemen. Supermarkten en distributiecentra verliezen hun koelcapaciteit, waardoor voedseltekorten kunnen ontstaan. In de gezondheidszorg betekent een stroomuitval dat ziekenhuizen en zorginstellingen noodgedwongen overstappen op noodgeneratoren, die echter niet geschikt zijn voor langdurig gebruik.
samenleving in voorbereiding
Om deze risico’s te verkleinen, investeert de Nederlandse overheid in het verhogen van de weerbaarheid van de samenleving. Er wordt intensief samengewerkt met bedrijven en burgers om vitale infrastructuren beter te beschermen. Voorlichtingscampagnes moedigen burgers aan om voorbereid te zijn op noodsituaties, bijvoorbeeld door een noodpakket samen te stellen met drinkwater, houdbaar voedsel en contant geld voor minimaal 72 uur.
Daarnaast richt de overheid zich op het bestrijden van desinformatie, een veelgebruikte tactiek in hybride oorlogsvoering. Het verspreiden van nepnieuws kan de samenleving polariseren en vertrouwen in democratische instituties ondermijnen. Initiatieven om mediawijsheid te vergroten en betrouwbare informatiebronnen te promoten, zijn dan ook cruciaal.
samen sterker staan
De Nederlandse samenleving speelt een essentiële rol in het verhogen van de paraatheid. Het vertrouwen in de overheid, samenwerking tussen publieke en private sectoren en de betrokkenheid van burgers zijn van groot belang om de gevolgen van militaire dreigingen en hybride aanvallen te minimaliseren. Door een gezamenlijke inspanning kan Nederland niet alleen de continuïteit van essentiële diensten waarborgen, maar ook een stabiele basis creëren voor maatschappelijke weerbaarheid in tijden van crisis.
Foto: Copyright NAVO – NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte en de president van Oekraïne, de heer Volodymyr Zelenskyy
