De Autoriteit Consument & Markt (ACM) is een breed opgezet marktonderzoek begonnen naar de manier waarop vliegticketprijzen tot stand komen via computergestuurde systemen.
De toezichthouder wil duidelijk krijgen hoe deze prijsalgoritmes precies werken en wat hun effect is op consumenten en concurrentie binnen de luchtvaart. De aanleiding is de toenemende afhankelijkheid van zogenoemde ‘dynamic pricing’, waarbij tarieven voortdurend wijzigen op basis van vraag, tijd tot vertrek en gedrag van andere aanbieders.
Volgens de ACM zijn deze geautomatiseerde systemen complex en vaak ondoorzichtig, waardoor het risico bestaat dat consumenten geen eerlijke kans hebben op de beste prijs. In een officiële toelichting stelt de toezichthouder: “Het doel van dit marktonderzoek is om beter te begrijpen hoe computergestuurde consumentenprijzen in de praktijk tot stand komen en uitwerken.” Daarmee onderstreept de ACM het maatschappelijke en economische belang van transparantie in digitale markten.
onderzoek
Het onderzoek richt zich op verschillende schakels in de keten, waaronder luchtvaartmaatschappijen zelf, vergelijkingssites en digitale tussenpersonen. Al deze partijen maken gebruik van algoritmes die op basis van realtime data de prijzen aanpassen. Volgens de ACM wordt onderzocht hoe deze systemen zijn ingericht, hoe ze data verwerken en in hoeverre er sprake is van transparantie richting consumenten.
Ook wordt gekeken naar mogelijke risico’s op prijscoördinatie, waarbij algoritmes onbedoeld tot gelijke prijsstrategieën leiden, zonder dat daar expliciet overleg tussen concurrenten aan voorafgaat. Dergelijke praktijken zijn in strijd met het mededingingsrecht en worden in andere sectoren al langer nauwlettend in de gaten gehouden.
Het onderzoek is momenteel in de consultatiefase. De betrokken partijen hebben documenten ontvangen met het verzoek om inzicht te geven in hun prijsstrategieën en gebruikte technologie. Afhankelijk van de informatie die uit deze consultatie naar voren komt, kan de ACM verdere stappen zetten, waaronder dieper technisch onderzoek of zelfs handhaving. “Deze publicatie geeft toelichting op de aanleiding en de aanpak”, aldus de ACM in de begeleidende stukken.
dataverzameling
Dat de ACM deze toelichting al openbaar maakt vóórdat de dataverzameling van start is gegaan, wijst op de urgentie van het onderwerp. Algoritmische prijsbepaling raakt volgens kenners aan fundamentele vragen over eerlijkheid en concurrentie in digitale economieën. In andere Europese landen en in de Verenigde Staten staan soortgelijke onderzoeken inmiddels hoog op de agenda van toezichthouders.
Voor consumenten kan het onderzoek uiteindelijk zorgen voor eerlijker prijzen. Nu komt het nog vaak voor dat een ticket plots duurder wordt zodra een klant meerdere keren naar dezelfde vlucht zoekt, een fenomeen dat volgens sommigen het gevolg is van het gebruik van persoonlijke gegevens en surfgedrag in de prijssystemen. De ACM wil daarom ook nagaan of consumenten voldoende worden geïnformeerd over hoe ticketprijzen tot stand komen en welke factoren daarin een rol spelen.
prijsmodellen
Luchtvaartmaatschappijen zoals KLM, Ryanair en easyJet maken gebruik van dynamische prijsmodellen. Afhankelijk van de uitkomsten van het onderzoek kan het zijn dat zij hun algoritmes aan moeten passen, zeker als blijkt dat bepaalde praktijken in strijd zijn met de wetgeving of consumenten structureel benadelen.
De ACM benadrukt dat het bij het onderzoek niet alleen gaat om juridische aspecten, maar ook om consumentenvertrouwen. “Reizigers moeten kunnen vertrouwen op eerlijke en begrijpelijke prijzen, ook als die tot stand komen via complexe computermodellen”, zo schrijft de toezichthouder.
Met dit onderzoek zet de ACM een stevige stap richting controle op digitale prijsmechanismen in de luchtvaart. Het is een voorbode van mogelijk ingrijpender toezicht op algoritmes in andere sectoren. Voorlopig is het echter nog afwachten welke informatie uit de consultatie komt en of daar directe aanleiding in zit voor verdere actie.
