Voor nu is het tijd om afscheid te nemen—niet alleen van een trein, maar van een stukje Nederlandse geschiedenis.
Al bijna een halve eeuw was hij een vertrouwd gezicht, de Koploper, officieel de ICMm. Met zijn karakteristieke machinistencabine bovenop het treinstel, heeft deze trein reizigers van Groningen en Leeuwarden naar Den Haag en Rotterdam vervoerd en vice versa. Begonnen met oranje en bruine bekleding op de stoelen en rode ribfluwelen luxe in de eerste klasse, heeft de Koploper vele veranderingen ondergaan. Na een modernisering in 2005, waarbij onder meer blauwe stoelen, airconditioning en beeldschermen werden geïntroduceerd, is de trein nu aan het einde van zijn levensduur gekomen.
NS, het Nederlandse spoorwegbedrijf, heeft zich tot doel gesteld om de onderdelen van deze legendarische trein een tweede leven te geven. Ilse de Vos Van Eekeren, manager Circulair Ondernemen bij NS, legt uit dat dit geen kleinschalige operatie zal zijn. NS is op zoek naar bedrijven die op grote schaal de onderdelen kunnen overnemen en een nieuwe bestemming kunnen geven. Van treindeuren en ramen tot bagagerekken en luidsprekers, de mogelijkheden zijn legio. Het bedrijf organiseert daarom speciale schouwdagen op 5 en 6 oktober, waarbij geïnteresseerde bedrijven bij de NS-werkplaats in Amersfoort kunnen rondlopen in een Koploper. Deze bedrijven ontvangen ook een ‘oogstboek‘, een catalogus van beschikbare materialen, waarbij een minimumprijs en minimaal af te nemen aantal worden vastgesteld.
Als een stil monument aan een bewogen tijdperk in de Nederlandse spoorweggeschiedenis, nadert de Koploper—officieel bekend als de ICMm-trein—zijn laatste halte.
Dat de NS de materialen zonder winstoogmerk verkoopt, maar wel kosten in rekening brengt voor demontage en logistiek, past binnen een grotere visie van duurzaamheid. Het ultieme doel voor NS is om in 2030 volledig circulaire treinen in dienst te hebben. In dit opzicht zijn de oude treinstellen van de ICMm niet zonder waarde. Ze worden eerst geëvalueerd om te kijken of ze nog ergens anders als trein kunnen dienen. Is dat niet het geval, dan worden technische onderdelen zoals elektronica, luchtslangen en dashboardlampjes gedemonteerd en opgeslagen voor het onderhoud van andere treinen. De rest wordt zo veel mogelijk hergebruikt, inclusief de wielen, die van dusdanig hoge kwaliteit zijn dat ze zelfs als grondstof kunnen dienen voor nieuwe wielstellen.
"Een trein zonder dienst is zeker niet zonder waarde," aldus De Vos van Eekeren. Voordat de NS overgaat tot het demonteren van de trein, wordt eerst gekeken of de trein nog elders kan worden ingezet. Indien dit niet mogelijk is, worden technische componenten zoals elektronica, luchtslangen en dashboardlampjes opgeslagen voor onderhoud aan rijdende treinen. Wat overblijft, wordt zoveel mogelijk gerecycled. "De wielen zijn zelfs van zo'n hoge kwaliteit dat ze als grondstof kunnen dienen voor nieuwe wielstellen," voegt ze toe.
De langzame uitfasering van de ICMm-treinstellen is gepland tot 2030. Het daadwerkelijk ‘oogsten’ van de onderdelen zal vanaf het eerste kwartaal van 2024 beginnen. Hoewel de trein steeds minder te zien zal zijn op het spoor, houden veel machinisten, zoals de van YouTube bekende Paul Derks, een warme herinnering aan de Koploper. Derks prijst het licht golvende rijden en het geweldige uitzicht vanuit de hoge machinistencabine. Het is een einde van een tijdperk, maar ook het begin van nieuwe mogelijkheden, zowel voor NS als voor de duurzame toekomst van het Nederlandse treinverkeer.
