Waar de klassieke bus al lang niet meer standaard door elk dorp tuft, schuift de overheid het zogenaamde flexvervoer naar voren als dé oplossing voor krimpgebieden.
Bestelbusjes die op afroep mensen oppikken in plaats van een vaste dienstregeling te volgen, zouden het gat moeten dichten dat de verdwenen busdiensten hebben achtergelaten. Maar wie goed luistert naar de gebruikers, hoort vooral frustratie, verwarring en het gevoel buitengesloten te worden.
Het klinkt modern: een app of telefoonlijn waarmee je vooraf een ritje kunt boeken. Toch blijkt dat voor veel reizigers eerder een barrière dan een oplossing. Uit het onderzoek van het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid, uitgevoerd door Mathijs de Haas en Anne Durand, blijkt dat reizigers massaal afhaken zodra de reguliere bus verdwijnt en vervangen wordt door zo’n flexvariant. Het aantal gebruikers keldert en met name ouderen, mensen met beperkte digitale vaardigheden en wie op vaste tijden moet reizen – denk aan werk of ziekenhuisafspraken – voelen zich letterlijk buitenspel gezet.
reserveren
“Alleen al het feit dat je moet reserveren houdt mensen tegen,” schrijven de onderzoekers. En wie de sprong wél waagt, wordt vaak geconfronteerd met lange wachttijden, onduidelijke routes en onzekerheid over de aankomsttijd. Daardoor laten mensen sociale activiteiten, sportclubs en zelfs noodzakelijke afspraken vaker schieten. Dat raakt niet alleen hun bereikbaarheid, maar ook hun zelfstandigheid en gevoel van eigenwaarde.
Toch zijn er ook reizigers die de dienst wél waarderen. Wie buiten de traditionele routes woont en voorheen überhaupt geen aansluiting had, ervaart flexvervoer als een uitkomst. Voor deze groep opent het systeem juist deuren. Maar deze positieve verhalen verbleken bij het grotere probleem: het gebrek aan eenduidige doelen en duidelijke meetpunten om succes of falen te kunnen bepalen. “Zonder vooraf vastgestelde doelen kun je onmogelijk beoordelen of flexibel vervoer werkelijk beter werkt dan een reguliere buslijn,” stellen De Haas en Durand.
Op papier lijkt alles geregeld, maar in werkelijkheid varen beleidsmakers vaak blind.
Daarnaast hangt de effectiviteit van flexvervoer ook samen met een andere complexe puzzel: het samenbrengen van openbaar vervoer en zogeheten doelgroepenvervoer, zoals ritten voor ouderen, gehandicapten of schoolkinderen. Deze vervoersstromen delen deels hetzelfde terrein, maar worden vaak volledig los van elkaar georganiseerd. Dat leidt niet alleen tot inefficiëntie, maar vooral tot gemiste kansen. Een gezamenlijke aanpak zou kosten kunnen besparen én de dienstverlening kunnen verbeteren, maar de praktijk blijkt weerbarstig. Administratieve rompslomp, technische beperkingen en het ontbreken van goede sturingsdata zorgen ervoor dat veel plannen stranden voordat ze van de grond komen.
monitoring
Volgens het rapport ontbreekt het aan structurele monitoring, waardoor men nauwelijks zicht heeft op of en hoe mensen gebruikmaken van het flexsysteem. Op papier lijkt alles geregeld, maar in werkelijkheid varen beleidsmakers vaak blind. Het risico daarvan is groot: zonder grip op de uitvoering kan de kloof tussen beleid en praktijk alleen maar groeien. En juist in gebieden waar openbaar vervoer de levensader is voor sociale verbinding, werk en zorg, is dat onaanvaardbaar.
De oproep van de onderzoekers is dan ook glashelder: laat beleid zich niet leiden door abstracte efficiency-doelen, maar kijk scherp naar de impact op de reiziger. Verzamel data, evalueer routes en pas het systeem aan op basis van wat echt werkt. Want als flexibel vervoer niet werkt voor de mensen die het het hardst nodig hebben, dan werkt het helemaal niet.
