Het Gerecht verklaart het besluit nietig waarbij goedkeuring is gehecht aan staatssteun ten belope van 3,4 miljard EUR die Nederland heeft verleend aan KLM .
Het Europees Hof van Justitie heeft onlangs een beslissing genomen die de luchtvaartindustrie en de regelgeving rondom staatssteun in heel Europa raakt. In het hart van deze juridische storm staat de Nederlandse luchtvaartmaatschappij KLM, die in 2020 tijdens de coronacrisis een staatssteunpakket van 3,4 miljard euro ontving van de Nederlandse overheid. Deze financiële injectie, bedoeld om de luchtvaartmaatschappij te ondersteunen tijdens een van de meest uitdagende perioden in de recente geschiedenis, is nu door het Europees Hof van Justitie als onwettig bestempeld.
historie
In 2020 heeft de Europese Commissie haar goedkeuring gehecht aan Nederlandse staatssteun ten gunste van KLM.
Deze steun bestond uit een staatsgarantie voor een banklening en uit een staatslening. Het totale bedrag van de steun bedroeg 3,4 miljard EUR. De maatregel had tot doel KLM tijdelijk liquiditeiten te verschaffen in verband met de Covid-19-pandemie.
In 2021 heeft het Gerecht van de Europese Unie het besluit van de Commissie1 echter nietig verklaard wegens ontoereikende motivering met betrekking tot de identificatie van de begunstigde van de maatregel in kwestie. Bovendien heeft het besloten om de gevolgen van de nietigverklaring op te schorten totdat de Commissie een nieuw besluit zou hebben vastgesteld.
Vervolgens heeft de Commissie op 16 juli 2021 een nieuw besluit vastgesteld, waarin zij het standpunt heeft ingenomen dat de staatssteun verenigbaar was met de interne markt en dat KLM en haar dochterondernemingen de enige begunstigden van de steun waren, met uitsluiting van de andere vennootschappen van de groep Air France-KLM.
Ryanair
De zaak, aangespannen door concurrent Ryanair, draaide om de vraag of deze staatssteun oneerlijke concurrentie creëerde binnen de Europese Unie. Ryanair betoogde dat de steun aan KLM niet alleen de Nederlandse luchtvaartmaatschappij een oneerlijk voordeel bood, maar indirect ook ten goede kwam aan Air France, waarmee KLM één bedrijf vormt onder de holding Air France-KLM. Het Europees Hof van Justitie gaf Ryanair gelijk en verklaarde dat de Europese Commissie een fout had gemaakt door goedkeuring te verlenen voor de staatssteun zonder grondig te onderzoeken of de steun uitsluitend ten goede zou komen aan KLM of ook aan Air France.
De implicaties van deze uitspraak zijn aanzienlijk. Ten eerste benadrukt het de complexiteit en de gevoeligheid van staatssteunregelingen binnen de Europese Unie, vooral in sectoren die essentieel zijn voor de economie en waarin bedrijven nauw met elkaar verbonden zijn over landsgrenzen heen. Ten tweede zet het een precedent voor hoe soortgelijke gevallen in de toekomst beoordeeld kunnen worden, met potentieel vergaande gevolgen voor de manier waarop overheden hun nationale vlaggenschepen kunnen ondersteunen in tijden van crisis.
Het Gerecht, waarbij de luchtvaartmaatschappij Ryanair beroep heeft ingesteld, verklaart bij zijn arrest van heden de goedkeuring van de betreffende steun opnieuw nietig. Het is namelijk van oordeel dat de Commissie een fout heeft begaan bij de identificatie van de begunstigden van de verleende staatssteun, door de holding Air France-KLM en Air France – twee vennootschappen die deel uitmaken van de groep Air France-KLM – niet als begunstigden aan te merken.
Het besluit van het Europees Hof van Justitie roept ook vragen op over de toekomstige relatie tussen de lidstaten van de Europese Unie en hun nationale luchtvaartmaatschappijen. In een tijd waarin de luchtvaartindustrie zich nog steeds herstelt van de impact van de COVID-19-pandemie, zullen overheden mogelijk nieuwe strategieën moeten ontwikkelen om hun luchtvaartsectoren te ondersteunen binnen de grenzen van het Europese recht.
Voor KLM en de Nederlandse overheid betekent deze uitspraak dat zij mogelijk terug naar de tekentafel moeten om alternatieve manieren te vinden voor het verlenen van ondersteuning, die zowel effectief zijn in het waarborgen van de levensvatbaarheid van de luchtvaartmaatschappij als in overeenstemming met de Europese regelgeving. Dit kan leiden tot innovatieve benaderingen van staatssteun die als model kunnen dienen voor andere lidstaten en hun nationale luchtvaartmaatschappijen.
