De scootmobiel, bedoeld als een veilige en handige oplossing voor mensen met een verminderde mobiliteit, blijkt in de praktijk echter het meest risicovolle vervoersmiddel in Nederland.
Voor veel ouderen met fysieke beperkingen is de scootmobiel een uitkomst, een middel om hun vrijheid terug te winnen. Maar ondanks de voordelen, rijzen er steeds meer zorgen over de veiligheid van dit voertuig. Uit recente cijfers blijkt namelijk dat het aantal dodelijke ongevallen met scootmobielen in de afgelopen zeven jaar is verdubbeld.
Veilig Verkeer Nederland (VVN) waarschuwt dat de scootmobiel inmiddels de twijfelachtige eer draagt van het vervoermiddel met het hoogste aantal doden per gebruiker. Ook de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) trekt aan de bel en stelt dat het probleem mogelijk alleen maar groter wordt door de vergrijzing.
Volgens Dr. Ragnhild Davidse, hoofd van de afdeling ‘Gedrag in het Verkeer’ bij de SWOV, zijn de cijfers alarmerend. Davidse coördineert onderzoek naar het gedrag van verkeersdeelnemers en de invloed van fysieke en mentale gesteldheid op verkeersveiligheid. Ze benadrukt dat de vergrijzing de situatie verder kan verergeren.
"We zien een duidelijk patroon in de ongevallen die ontstaan door specifieke beperkingen in het ontwerp van scootmobielen en de infrastructuur."
Davidse, die sinds 2008 het diepteonderzoek naar verkeersongevallen leidt, heeft veel ervaring met ongevallen waarbij kwetsbare verkeersdeelnemers betrokken zijn, waaronder scootmobielrijders. Het SWOV-team heeft 35 scootmobielongevallen op de openbare weg gedetailleerd onderzocht. Uit de bevindingen komt naar voren dat zowel de bediening van het voertuig als de infrastructuur een cruciale rol spelen in het ontstaan van ongevallen.
schrikreactie
Het onderzoek van SWOV verdeelt scootmobielongevallen in vier scenario’s, gebaseerd op de oorzaken en omstandigheden van de ongelukken. Het eerste scenario beschrijft situaties waarin een scootmobielrijder door een onverwachte reactie de gashendel inknijpt wanneer hij wil remmen, wat juist leidt tot versnelling in plaats van een veilige stop. Dit kan resulteren in een ernstige val of zelfs een ongeluk waarbij de scootmobiel te water raakt. Davidse legt uit: “Veel gebruikers, vaak ervaren fietsers, knijpen instinctief in de hendel bij een schrikreactie. Maar in plaats van te remmen, schieten ze vooruit.” Dit onlogische remsysteem blijkt een gevaarlijke factor voor veel bestuurders die gewend zijn aan een ander type bediening.
Een ander veelvoorkomend scenario is het verlies van controle door contact met obstakels of oneffenheden op de weg. In deze situaties raakt de scootmobiel uit balans, waardoor de bestuurder vaak ten val komt. Bij een derde type ongeluk gaat het om scootmobielrijders die bij een plotselinge uitwijkmanoeuvre een botsing voorkomen, maar hierdoor zelf uit het voertuig vallen. Tenslotte is er het scenario waarbij een scootmobiel bij een oversteekpunt in botsing komt met kruisend snelverkeer. In sommige gevallen heeft de scootmobielrijder geen voorrang, wat het risico op ernstige aanrijdingen vergroot.
Er zijn situaties waarin een scootmobielrijder door een onverwachte reactie de gashendel inknijpt wanneer hij wil remmen, wat juist leidt tot versnelling in plaats van een veilige stop.
Om het aantal ernstige en dodelijke ongevallen terug te dringen, stelt SWOV een reeks maatregelen voor die gericht zijn op zowel het ontwerp van de scootmobiel als aanpassingen in de infrastructuur. Zo kan een remsysteem worden ingebouwd waarmee gebruikers actief kunnen remmen, waardoor het probleem van per ongeluk gas geven bij een schrikreactie kan worden verminderd. Daarnaast pleit SWOV voor bredere fietspaden en aangepaste bochten die voldoen aan de CROW-richtlijnen, zodat scootmobielrijders veilig kunnen manoeuvreren. Ook zouden trottoirbanden langs fietspaden moeten worden afgevlakt om struikelgevaar te beperken.
stabiliteit
Verder stelt SWOV dat de stabiliteit van scootmobielen verbeterd moet worden door een aangepast voertuigontwerp. Door stabielere modellen beschikbaar te stellen en stuurhoekbeveiliging toe te voegen, zouden onverwachte uitwijkingen en verlies van controle bij obstakels kunnen worden voorkomen. Ten slotte zou de infrastructuur veiliger worden door oversteekpunten voor scootmobielen duidelijker te markeren en beter zichtbaar te maken, terwijl verkeerslichten conflictvrij geregeld kunnen worden, afgestemd op de snelheid van scootmobielrijders.
De roep om maatregelen wordt steeds luider, vooral nu de Nederlandse bevolking steeds ouder wordt en de vraag naar scootmobielen toeneemt. Veilig Verkeer Nederland en SWOV benadrukken dat een uitgebreid pakket aan aanpassingen noodzakelijk is om scootmobielrijders veilig over de weg te laten bewegen en dodelijke ongelukken te voorkomen. Davidse besluit: “We moeten niet alleen kijken naar het voertuig zelf, maar ook naar de omgeving waarin het zich beweegt. Alleen door het probleem van alle kanten aan te pakken, kunnen we het aantal ongevallen echt terugdringen.”
