Opvallend genoeg is een belangrijk besluit over de toekomst van het Nederlandse spoor niet controversieel verklaard.
In de Nederlandse politiek is er een procedure voor het omgaan met wetsvoorstellen die politiek gevoelig liggen, met name wanneer er sprake is van een demissionair kabinet. De Tweede Kamer kan besluiten bepaalde onderwerpen als ‘controversieel’ te bestempelen, waardoor deze niet op de Kameragenda komen totdat er een nieuw kabinet is aangetreden.
Recentelijk heeft de vaste Kamercommissie voor Infrastructuur en Waterstaat besloten het besluit over een natuurvergunning voor de luchthavens Schiphol en Lelystad Airport controversieel te verklaren. Dit geldt ook voor de opening van Lelystad Airport en een voorgestelde vierde aanvliegroute naar Schiphol boven Oost-Nederland. Deze beslissingen zijn in lijn met de zorgen van bewoners in de provincies Utrecht en Gelderland, die veel overlast van vliegtuigen vrezen.
spoor
De Kamercommissie wil ook dat het kabinetsplan om ‘betalen naar gebruik’ te introduceren – beter bekend als de kilometerheffing – controversieel wordt verklaard. Dit besluit komt na overleg met de commissie voor Financiën. Opvallend genoeg is een belangrijk besluit over de toekomst van het Nederlandse spoor niet controversieel verklaard. Hierdoor kan het kabinet doorgaan met plannen om het hoofdrailnet onderhands te gunnen aan NS, zonder andere vervoerders meer ruimte op het spoor te bieden.
De topman van Arriva Nederland Anne Hettinga had verwacht dat de Tweede Kamer het verlengen van de monopoliepositie van NS als te controversieel zou beschouwen om in een demissionaire kabinetsperiode te behandelen. Het besluit om dit toch niet als controversieel te bestempelen kan verschillende implicaties hebben, niet alleen voor Arriva maar ook voor de spoorsector als geheel.
Directeur Anne Hettinga verwacht ondanks alle tegenwerking nog steeds dat Arriva tussen Zwolle en Groningen/ Leeuwarden medegebruiker van het hoofdspoor mag worden. De weerstand is volgens hem in strijd met Europese regelgeving citeert het Dagblad van het Noorden.
De beslissing om het NS-monopolie op bepaalde routes niet als controversieel te bestempelen heeft niet alleen gevolgen voor Arriva en andere spoorwegmaatschappijen, maar ook voor het bredere beleid en de publieke perceptie van wat wel en niet aanvaardbaar is om te bespreken tijdens een demissionaire periode. Het blijft een onderwerp dat meer vragen oproept dan antwoorden biedt en laat zien dat de grens tussen ‘controversieel’ en ‘niet-controversieel’ in de politiek niet altijd duidelijk is. Het is ook mogelijk dat de politieke kleur van de Tweede Kamer en de heersende publieke opinie een rol hebben gespeeld in het niet controversieel verklaren van dit onderwerp.
De media en de publieke opinie spelen ook een aanzienlijke rol. Onderwerpen die veel media-aandacht krijgen, kunnen sneller als controversieel worden aangemerkt, mede omdat politieke partijen niet willen worden gezien als het doordrukken van onpopulaire maatregelen.
Wanneer een kabinet haar ontslag indient, bijvoorbeeld na een kabinetscrisis, blijft het demissionaire kabinet aan tot een nieuw kabinet aantreedt. De Tweede Kamer beslist wat wel en wat niet behandeld wordt. Onderwerpen die men als te gevoelig of ingrijpend beschouwt, kunnen door de Kamercommissies als controversieel worden aangemerkt.
Kamercommissies spelen een belangrijke rol in het bepalen welke onderwerpen als controversieel worden aangemerkt. Deze commissies bestaan uit leden van verschillende politieke partijen en kunnen hun eigen interpretatie geven aan wat als ‘controversieel’ moet worden beschouwd. Dit kan soms tot conflicten leiden, zowel binnen de commissie als in de bredere Tweede Kamer.
D66
Fractievoorzitter van D66, Jan Paternotte, heeft een afwijkend standpunt. Hij is van mening dat de Tweede Kamer niet op haar handen moet gaan zitten maar moet doorwerken, zelfs als het kabinet demissionair is. “Tegenwoordig vallen kabinetten vaker en vervolgens krijg je een lange formatie. Dat zijn periodes waarin bijna niks gebeurt. De problemen worden ondertussen alleen maar groter,” waarschuwt hij.
Het verklaren van onderwerpen als controversieel in een periode van een demissionair kabinet kan leiden tot vertragingen in beleidsvoering en besluitvorming. Aan de andere kant biedt het ruimte voor een nieuw kabinet om met een frisse blik naar complexe en gevoelige onderwerpen te kijken. Het is een dubbelzijdig zwaard dat zowel kan leiden tot stilstand als tot weloverwogen besluitvorming.
