De oproep van Openbaar Vervoer Nederland aan het kabinet is helder.
Het kabinet heeft grote ambities met het klimaatbeleid. Ook blijft er een grote woningbouwopgave bestaan. In veel dossiers kan het openbaar vervoer een essentiële bijdrage leveren. Vrijdag 21 april kwam er alleen teleurstellend nieuws: het kabinet heeft geen geld om het OV overeind te houden. In de Voorjaarsnota 2023 en in het klimaatpakket van het kabinet wordt duidelijk dat er niet in OV wordt geïnvesteerd.
De eenvoudigste en meest impactvolle knop om de Rijksambities te bereiken, is het overeind houden en stimuleren van het vervoermiddel dat – door middel van gedeeld en vaak elektrisch vervoer – ver vooroploopt in de transitie richting duurzaamheid, namelijk het OV. Maar het OV wordt door dit kabinet in het klimaatpakket niet of nauwelijks genoemd, laat staan gesteund en gestimuleerd. Het kabinet is zelfs niet bereid om de BTW van het Ov-kaartje te halen om aanstaande prijsverhogingen niet tot vervoersarmoede te laten leiden voor kwetsbare groepen. Mobiliteit wordt hierdoor beperkt voor de mensen die het Ov-kaartje kunnen betalen.
Door het beleid van dit kabinet hangen er pijnlijke maatregelen boven de markt. De reizigersaantallen groeien, maar zijn nog niet op het niveau van voor corona. Daarbij heeft de sector te maken met forse kostenstijgingen.
Het geld moet ergens vandaan komen. Bij de vervoerders ligt nog maar zeer beperkt potentieel om de organisaties verder te stroomlijnen. Ook de kas van de decentrale overheden begint leeg te raken, want zij hebben al fors bijgedragen aan het behoud van het OV en investeren tegelijkertijd, en op verzoek van het Rijk, in de groei van de toekomst.
De reiziger wordt de dupe
Door de landelijke indexatie van de gestegen kosten zijn stad- en streekvervoerders genoodzaakt volgend jaar de prijs van het Ov-kaartje met 11 procent te verhogen (Voor NS is de tariefsaanpassing voor volgend jaar nog niet bekend). Na al een forse verhoging dit jaar raakt dit de reizigers, die ook te maken hebben met andere kostenstijgingen, hard in de portemonnee. Ook wordt de sector zonder aanvullende rijksbijdrage gedwongen het OV verder af te schalen. Dit zal het nadeligst uitvallen voor de regio’s waar de lijnen het ‘dunst’ zijn, bij de onrendabelste lijnen in de regio dus. Dat staat op gespannen voet met de terechte hernieuwde politieke aandacht voor het voorzieningenniveau in de regio.
Maatregelenpakket ligt klaar, geld ‘is er niet’
Dit alles is echter niet nodig, want de afgelopen maanden is er – naar aanleiding van de door staatssecretaris Heijnen in het leven geroepen ‘urgentieconferentie’ – een maatregelenpakket samengesteld om het OV krachtig te herstellen en zijn maatschappelijke rol met verve te kunnen laten spelen. Zo wil Openbaar Vervoer Nederland samen met de decentrale overheden nieuwe financiële afspraken maken om de neerwaartse spiraal door afschalen te voorkomen. Andere maatregelen zijn een ‘groen’ ticket, stimuli om de doorstroming te bevorderen, een eenmalige energiecompensatie, en de overgang naar een zero-emissie busvloot versnellen. Staatssecretaris Heijnen heeft echter laten weten geen van deze maatregelen te kunnen bekostigen.
Krachtig herstel OV voor klimaat, woningbouw en regio’s
De oproep van Openbaar Vervoer Nederland aan het kabinet is helder. Verhoog en indexeer de Brede Doeluitkering (BDU) en verwijder contraproductieve fiscale regelingen, met name op het gebied van BTW en accijns. Stel broodnodige investeringen in de toekomst niet uit of af om op korte termijn financiële gaten te dekken. Want uit ons recent verschenen rapport De waarde van het OV blijkt dat om alle rijksambities te halen er een sterk en robuust OV is vereist. Daar moet in worden geïnvesteerd.
