Merel van Rooy reconstrueerde hoe de verkeersboetewet Mulder, die in de jaren negentig werd ingevoerd om lichte verkeersovertredingen snel en efficiënt af te handelen, is geëscaleerd tot een systeem dat gezinnen financieel ruïneert.
Vorige week publiceerde onze redactie een artikel over de schrijnende situatie van meer dan 100.000 kinderen die opgroeien in gezinnen met schulden door verkeersboetes. Dit artikel, gebaseerd op antwoorden van kamervragen en de onthullingen in Merel van Rooy’s boek “De Boetefabriek”, veroorzaakte een storm van reacties van lezers die geschokt waren door de omvang en ernst van het probleem.
Merel van Rooy onthult in haar boek “De Boetefabriek” hoe het verkeersboetebeleid van de jaren negentig, aanvankelijk bedoeld om lichte verkeersovertredingen snel en eenvoudig af te handelen, is geëscaleerd tot een systeem dat tienduizenden mensen diep in de schulden heeft gestort en onterecht achter de tralies heeft gezet. Dit systeem vertoont schrikbarende gelijkenissen met de recente toeslagenaffaire, waarin ook vele burgers onterecht zwaar getroffen zijn.
Van Rooy, een politiek econoom en ambtenaar bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, raakte betrokken bij het onderzoek naar het verkeersboetebeleid tijdens haar zwangerschapsverlof in april 2023. Aanleiding was een boek over de toeslagenaffaire, gekregen van haar collega’s, waarin werd gehint naar misstanden in het verkeersboetebeleid. Dit prikkelde haar nieuwsgierigheid, vooral nadat ze hoorde dat haar buurman als ambtenaar betrokken was bij de invoering van de verkeersboetewet in de jaren negentig. Wat begon als een persoonlijke interesse, leidde al snel tot een diepgaand onderzoek naar de wet en de effecten ervan.
Tijdens haar verlof en vakanties dook Van Rooy in de politieke en juridische stukken. “Ik viel van de ene verbazing in de andere,” zegt Van Rooy in een artikel in het NRC. Haar bevindingen onthullen een systeem dat mensen financieel ruïneert en onterecht in de gevangenis plaatst. Wat oorspronkelijk bedoeld was om lichte verkeersovertredingen af te handelen, is uitgegroeid tot een systeem dat mensen in een spiraal van schulden en juridische problemen stort.
Haar boek werd gepresenteerd aan SP-Kamerlid Michiel van Nispen. Van Nispen, voorzitter van de enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening, heeft de afgelopen jaren intensief onderzoek gedaan naar het extreme fraudebeleid dat leidde tot de toeslagenaffaire.
Van Rooy ziet duidelijke parallellen tussen de toeslagenaffaire en het verkeersboetebeleid. Tussen 2011 en 2014 zijn er voor bijna 37.000 verkeersboetes mensen daadwerkelijk naar de gevangenis gestuurd. Van Rooy merkt op dat het ministerie van Justitie geen exacte data heeft over het totale aantal betrokken personen, maar het moet om tienduizenden mensen gaan gezien de periode van 25 jaar waarin deze gijzelingen plaatsvonden.
Onlangs kwam er antwoord op gestelde Kamervragen over dit onderwerp. De Minister van Justitie en Veiligheid, Dilan Yeşilgöz-Zegerius, en de Minister voor Rechtsbescherming, Franc Weerwind, benadrukken dat het cruciaal is voor de veiligheid dat verkeersdeelnemers zich aan de regels houden en dat effectieve handhaving van deze regels essentieel is. Ze benadrukken dat verkeersboetes snel en zeker moeten worden geïnd. Volgens hen werden in het afgelopen jaar ongeveer 8,4 miljoen verkeersboetes opgelegd, waarvan 84% op tijd werd betaald. “Voor mensen die moeite hebben met het betalen van hun verkeersboete, is het van belang dat er voldoende mogelijkheden zijn voor betalingsregelingen, die laagdrempelig worden aangeboden en daadwerkelijk worden benut,” aldus de ministers.
Echter, Van Rooy stelt dat de financiële prikkel door de jaren heen allesoverheersend is geworden. “Naast de emotionele en mentale schade, is het uiteindelijk ook financieel wanbeleid gebleken,” verklaart ze. Volgens de laatste cijfers zijn er ruim 123 duizend huishoudens met problematische schulden, waaronder een openstaande ‘Mulderboete’. “Als die mensen in de schuldhulpverlening komen, draait de gemeente op voor een schuld die is ontstaan omdat de rijksoverheid zich wilde verrijken aan aanmaningen.”
Deze situatie roept vragen op over de proportionaliteit en rechtvaardigheid van het verkeersboetesysteem. Het is duidelijk dat er structurele veranderingen nodig zijn om te voorkomen dat burgers onnodig zwaar getroffen worden door een systeem dat oorspronkelijk was bedoeld om lichte overtredingen te bestraffen.
