De kern van de zaak draait om de problematiek rondom het studentenreisproduct en de boetes die worden opgelegd aan studenten die hun reisproduct niet tijdig stopzetten nadat hun recht hierop is vervallen.
Minister Robbert Dijkgraaf van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft recentelijk gereageerd op schriftelijke vragen van Kamerlid Stultiens (GroenLinks-PvdA) aangaande de problematiek van hoge boetes voor het onrechtmatig gebruik van het studentenreisproduct. De discussie werd opnieuw aangewakkerd na een uitspraak van de Rechtbank Den Haag, die oordeelde dat de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) niet adequaat handelt om te voorkomen dat oud-studenten hoge schulden opbouwen door het niet tijdig beëindigen van hun reisrecht.
Volgens de rechtbank neemt DUO onvoldoende maatregelen om dergelijke situaties te voorkomen, wat leidt tot onnodig hoge boetes voor ex-studenten. DUO heeft tegen deze beslissing hoger beroep aangetekend, waardoor Dijkgraaf stelt dat hij niet kan reageren op de specifieke details van de zaak gezien deze nog onder de rechter is. “Op dit moment kan ik niet spreken over onterecht geïnde boetes, omdat deze rechtszaak nog loopt en de rechter een uitspraak moet doen in het hoger beroep.”
De minister lichtte toe hoe het proces van inschrijving en de administratie door onderwijsinstellingen soms vertraging oploopt, wat kan resulteren in een doorlopend reisrecht, zelfs nadat een student gestopt is met studeren. DUO controleert de inschrijvingen pas 70 dagen na aanvang van het nieuwe studiejaar, wat betekent dat studenten tot die tijd onbewust het reisproduct kunnen blijven gebruiken, met alle financiële gevolgen van dien.
Robbert Dijkgraaf, vermeld dat er tussen 2013 en 2023 boetes zijn opgelegd variërend van €54,6 miljoen afbouwend tot €6,2 miljoen in totaal over die jaren.
Over de toekomstige aanpassingen in het studentenreisproduct systeem met de introductie van de OV-pas zei Dijkgraaf: "Ik heb regelmatig contact met het innovatieprogramma OV-betalen, om een zo soepel mogelijke overgang naar de nieuwe betaalmethoden mogelijk te maken. Zodra de techniek gereed is en voldoende bewezen, zullen we beginnen met de stapsgewijze migratie."
Op de vraag over de mogelijkheid om het studentenreisproduct automatisch te stoppen, antwoordde Dijkgraaf: “De afgelopen jaren heb ik samen met de ov-bedrijven verschillende maatregelen genomen om het aantal ov-boetes te terug te dringen. Een belangrijke maatregel is het gebruik van de zogenaamde blacklist: wanneer het reisrecht is vervallen, laat DUO dit na 30 dagen aan de ov-bedrijven weten, zodat het desbetreffende OV-chipkaartnummer direct op de blacklist geplaatst wordt. Wanneer een student incheckt en de OV-chipkaartapparatuur ziet dat een kaart op de blacklist staat, dan wordt het studentenreisproduct, afhankelijk van modaliteit en apparatuur, direct geblokkeerd. Het is dan niet meer mogelijk om te reizen.”
De minister gaf aan dat de overstap naar de OV-pas, onderdeel van het nieuwe OVpay systeem, het in de toekomst makkelijker zal maken voor studenten om hun reisproduct zelf te beheren en te stoppen. Dit nieuwe systeem staat gepland voor een gefaseerde invoering vanaf 2025. Het belooft een verbetering in hoe studenten hun reisproducten kunnen controleren en beëindigen, waardoor het risico op onterechte boetes verkleind zou moeten worden.
Tot slot benadrukte Dijkgraaf dat, ondanks de technologische verbeteringen, de verantwoordelijkheid bij de studenten zelf ligt om hun reisproducten op tijd te stoppen wanneer zij niet langer ingeschreven staan bij een opleiding. DUO blijft studenten informeren over hun verantwoordelijkheden via diverse communicatiekanalen.
