Niet alleen werkzaamheden op en aan het spoor en plotselinge stremmingen betekenen traditioneel een bijzondere evenwichtsoefening voor de inzet van treinvervangende bussen. Die bussen moeten nu wel allemaal ‘coronaproof’ zijn en bieden dus plaats aan aanzienlijk minder reizigers – slechts 20-25% in vergelijking met de normale situatie: een 13 tot 15 passagiers.

Vooral de terugkeer naar de ‘oude’ dienstregeling zal vanaf 1 juni zorgen voor een bijzondere uitdaging. In Nederland zijn Jan de Wit Group en Transvision – namens NS – verantwoordelijk voor het treinvervangend busvervoer op het NS-hoofdnet. Arriva en Keolis regelen het (grotendeels) zelf. In België coördineren infrastructuurbeheerder Infrabel en NMBS de te nemen actie en NMBS bestelt uiteindelijk de bussen.

Toch was het spannend vorige week, toen er bij werkzaamheden in Groningen (tot 3 juni) een aantal stremmingen optraden en Assen, Veendam en Weener niet per trein bereikbaar waren. In het weekend kwamen daar nog Delfzijl, Leeuwarden en Roodeschool bij.

Op vrijdag wachtte een behoorlijke rij reizigers netjes ‘coronaproof’ op treinvervangend busvervoer. Arriva en NS hadden in overleg het busvervoer geregeld. De vervoerders hadden al laten weten dat er genoeg bussen waren, maar dat ze op dienstregeling reden en niet permanent klaar zouden staan. Dat betekende – ondanks het lage aantal treinreizigers – toch wachten voor veel passagiers. Gemiddeld konden de touringcars maar maximaal een kwart van hun capaciteit ‘coronaproof’ vullen.

Toezichthouders hielden de rij corona-veilig en bus-spotters hadden een prachtig weekend, want de touringcars die ‘coronaproof’ waren bevonden, kwamen uit heel Nederland – tot zelfs uit Noord-Brabant. Blijkbaar kostte het, in een grotendeels stilstaande bedrijfstak, toch wat moeite om dichter in de buurt coronaveilig treinvervangend busvervoer bijelkaar te sprokkelen. Niet iedere touringcarondernemer had blijkbaar enig coronaveilig materieel in de aanbieding. Ook in normale omstandigheden – met een touringcarsector die in haar hoogseizoen zit – zou het overigens niet gemakkelijk zijn geweest voor deze mega-klus een groot aantal touringcars te regelen.

Mondkapjes vanaf 1 juni ook in de treinvervangende touringcar verplicht

Hoe loopt de organisatie van dit vervoer eigenlijk?

“NS verzorgt ook bij werkzaamheden het vervoer, dus ook bij deze werkzaamheden in Groningen” vertelt een woordvoerder van NS. “In het geval van Groningen Spoorzone is er afgestemd met Arriva. Ook bij andere werkzaamheden en calamiteiten regelen wij bussen waar geen treinen kunnen rijden. Dit gaat zoals het altijd gaat – nu met inachtneming van de regelgeving rondom corona.”

Wie regelt eigenlijk wat in deze coronatijd? 

“De busleveranciers zijn verantwoordelijk voor het coronaproof maken van de bussen. De leverancier draagt er dus zorg voor dat reizigers op 1,5 meter afstand van elkaar kunnen blijven in een bus. De leverancier werkt met een standaard indeling van de bus en gebruikt verschillende middelen (linten en afdekfolie/plastic hoezen) om de plekken te markeren waar de reiziger niet mag gaan zitten. In de praktijk betekent dit dat bussen momenteel plek bieden aan 13 tot 15 reizigers bij treinvervangend busvervoer.”

Ondanks deze aanzienlijk lagere capaciteit, levert de coronaproof-businzet momenteel nog geen grote problemen op: “Uiteraard houden we dit scherp in de gaten en is regelgeving vanuit de overheid voor het reizen met het OV van invloed op het aantal reizigers en het aantal bussen dat moet worden ingezet.”

En hoe zit het met de financiële kant van de inzet van extra bussen of van extra (schoonmaak)werkzaamheden? “Het aantal reizigers is op dit moment dusdanig dat dit niet tot meer inzet van bussen leidt omdat het reizigersaantal veel kleiner is dan voorheen. De kosten zijn momenteel dus ongeveer hetzelfde. ProRail en NS betalen de inzet van de bussen.”

NS heeft de leveranciers gevraagd toe te zien op het uitvoeren van corona-maatregelen in de bussen. “Op dit moment is de inzet voldoende. Maar vanaf 1 juni worden mondkapjes verplicht in het OV. De regelgeving zal in bussen op eenzelfde manier worden toegepast als in de rest van het OV in Nederland.”

aangepaste touringcars bij calamiteiten

Ook Arriva werkt op een vergelijkbare manier, legt een woordvoerder uit. Zeker nu er een aangepaste dienstregeling wordt gereden en reizen met het OV “als uitje” wordt ontmoedigd. “We richten ons op het vervoeren van mensen werkzaam in vitale beroepen. We zien dus hele andere reizigersaantallen.”

“Dit heeft ook zijn effect op het treinvervangende vervoer. We houden rekening met de lagere reizigersaantallen en tegelijkertijd houden we er ook rekening mee dat de touringcars minder mensen mee kunnen nemen bij treinvervangend busvervoer. Dus we regelen alles ‘zoals normaal’ maar houden rekening met de omstandigheden en richtlijnen die het RIVM heeft uitgevaardigd.” Ook in het geval van een calamiteit werkt dat voor Arriva niet anders. “We proberen dan de touringcars zo snel mogelijk, aangepast op de situatie, ter plaatse te krijgen. Daar waar we werkzaamheden op trajecten hebben waarop ook andere vervoerders rijden stemmen we de inzet op elkaar af.” Als voorbeeld noemt ze de recente stremming op Maastricht-Sittard: “Wij werken eigenlijk altijd samen met NS.”

In de praktijk worden in alle treinvervangende bussen die Arriva inzet, of die van Arriva zijn of van anderen, reizigers attent gemaakt op de geldende richtlijnen. “Bij het instappen gaat, net als bij de bussen die we in het OV inzetten, de voorste deur niet open en moet men instappen bij de middendeur. De chauffeur zit achter een lint, dus met een afstand tot de reizigers. Voor de schoonmaak van de bussen is extra aandacht.”

Wat de kosten van de eventuele extra businzet en extra (schoonmaak)werkzaamheden betreft, houdt Arriva zich enigszins op de vlakte: “Onze aandacht gaat uit naar het voor elkaar krijgen van een goede en op de RIVM-maatregelen aangepaste businzet bij de diverse werkzaamheden. Wij volgen de RIVM uitspraken en richtlijnen die voor Nederland gelden en als daar een andere of nieuwe beslissing in wordt genomen zullen we die – net als andere OV-bedrijven – volgen.”

Keolis heeft maar één schakelpunt

Keolis heeft een andere aanpak voor treinvervangend vervoer bij incidenten en werkzaamheden. Omdat bus- en treinactiviteiten normaal gesproken in Keolis’ ‘visgraatmodel’ nauw geïntegreerd zijn, zorgt Keolis, volgens de woordvoerder, graag een eigen oplossing voor treinvervangend busvervoer. “In principe lossen we het in het geval van geplande werkzaamheden graag zelf op. Maar mocht het maandagochtend in de spits gebeuren, dan schakelen we één bedrijf in, TG Via in Goor, een koeriersbedrijf dat ook bussen heeft en alles bij incidenten voor ons coördineert. Vroeger reden ze in de bijhuur voor ons en hebben we jarenlang samengewerkt.” Keolis heeft voor geplande werkzaamheden twee bijzondere voordelen: Keolis-machinisten kunnen ook op de bus rijden en de reisinformatie die in de trein langskomt, is ook in de bussen te vinden.

“Het voordeel bij een normale treinvervangende busdienst is dat we onze bussen die stilstaan inzetten en dat die bussen aangestuurd worden via één regiecentrale en dat ze allemaal een lage vloer hebben, dat ze rolstoeltoegankelijk zijn, dat er fietsen mee kunnen, ze vrijwel allemaal WiFi aan boord hebben en dat ze zelf de verzinkbare palen kunnen bedienen.”

Maar het meest opvallende aan recente werkzaamheden in Overijssel was wel dat Keolis haar – flink ruimere – OV-bussen uit Almere haalde. “Ja, wel een eind weg, maar in dit geval beter. Touringcars hebben maar een smal gangpad en nu met corona heb je eigenlijk wat meer ruimte nodig. We hebben de plaatsen zo afgeplakt dat er tussen de 12 en 15 mensen veilig in vervoerd kunnen worden. Want er mogen maximaal 15 mensen in zon’n bus. Daarom is er ook altijd een reservebus achter de hand.”

Elke avond krijgen alle Keolis-bussen in de garage een intensieve desinfectiebeurt die zorgt voor een langdurige bescherming. “Maar overdag komen we ook langs en nemen we de vlakken af en alle gedeelten die de passagiers aanraken. We doen dat preventieve werk zoveel mogelijk in het zicht van de reizigers. En vóór 1 juni zullen we onze passagiers via pictogrammen al herinneren aan het dragen van een mondkapje na die datum.”

Lees ook: BTM wint aanbesteding voor vervangend treinvervoer